Yfirburðir hvíta kynstofnsins

Páll Baldvin Baldvinsson skrifar

Hópur ungra karlmanna fer um og áreitir jafnaldra sína á almannafæri þangað til þolinmæði þeirra brestur og orðaskipti leiðast í handalögmál og ofbeldis. Orsökin er óljós, segir lögregla.

Eineltisbragurinn á átökunum blasir við. En við bætist að deiluaðilar eru af tveimur kynþáttum, tala tungumál svæðisins með ólíkum hreim. Deilan á sér djúpstæðan grunn í kynþáttahatri - rasisma. Óvild í garð útlendinga er landlæg í Evrópu.

Þegar héraðsbönd hins staða og forna landbúnaðarsamfélags bresta og íbúar fara á flakk um löndin vex hún hratt ef jarðvegur er frjór: samfélagið hefur um langa hríð gengist upp í eigin ágæti og sérstöðu fyrir atbeina og orðræðu þjóðrembumanna og lýðskrumara.

Ef hallar á einhvern hóp samfélagsins eykst hættan á að upp spretti aðgangsharðar klíkur sem eiga það eitt haldreipi í lífinu að þeim séu ein örlög búin í ljósi litarháttar, lífshátta, menntunarleysis. Að undanförnu hafa borist hingað upp fréttir af íslenskum karlmönnum sem lenda í átökum við danska jafnaldra sína.

Stundum rata slíkar fréttir í fjölmiðla, stundum ekki. Danskt samfélag býr við þær aðstæður nú að rasismi veður þar uppi. Sömu sögu er að segja í Þýskalandi, Frakklandi, Póllandi og víðar um Evrópu. Andúðin beinist að nánast hverjum þeim sem er aðkominn í þessum löndum, jafnvel þó hann hafi alið þar allan sinn aldur og sé af innflytjendum í þriðja lið.

Landnemaþjóð eins og Íslendingar fer ekkert varhluta af þessu, jafnvel þó hún reki upphaf sitt til fólksflótta úr þéttbýlum löndum og eigi bæði keltneskan og norrænan uppruna. Jafnvel þótt hingað hafi frá alda öðli drifið fólk víða að: Englendinga, Frakka, Hollendinga, Norðmenn, Færeyinga, Þjóðverja og gyðinga. Allt það fólk hefur gengið inn í íslenskt samfélag og auðgað okkar rann. Sumt hefur haldið áfram leit sinni að heimahögum, annað horfið inn í þjóðarbrotin sem hér settust að í upphafi. Og á síðari tímum hafa komið hingað menn frá Suðaustur-Asíu, Serbar, fólk af persneskum stofni og arabískum.

Jafnvel þeldökkir menn, þó rasisminn íslenski standi svo djúpum rótum að rétt hálf öld sé liðin frá því blökkumönnum var bannaður aðgangur að veitingastöðum í Reykjavík og stjórnvöld óskuðu sérstaklega eftir því við ameríska herinn, að hér væru ekki þeldökkir menn - og jafnvel hinir hefðu ekki nema takmarkaðan aðgang um landið sem þeir áttu að verja.

Fyrir rúmum tveimur áratugum þegar rasistar í Bretlandi svöluðu lund sinni með því að hella bensíni inn um bréfalúgur fólks sem átti ættir að rekja til Indíalanda og bera eld að, sagði Salmon Rushdie sem þá var óþekktur höfundur í heiminum, að vandinn væri ekki þeirra lituðu: rasisminn væri vandi okkar, þeirra hvítu, heimamanna gömlu Evrópu. Og enginn gæti leyst þann vanda okkar nema við sjálf.

Og næstu dægrin þegar við höfum hátt um kristið innræti okkar er þess hollt að minnast að í jólaguðspjallinu er greint frá fæðingu barns sem er af heimilislausu flóttafólki komið, fólki sem bjó í hersetnu landi þar sem ríkur rasismi skildi að kynþætti. Sjálf verðum við að þreifa í vitund okkar eftir þeim hugmyndum sem ala af sér andúð á öðrum kynþáttum, andúð á öðrum, skilja hvernig við mismunum fólki eftir litarhætti og svokölluðu þjóðerni. Það er okkur hollt svo við skiljum betur hvernig við mismunum hvort öðru eftir kyni, aldri og félagslegri stöðu.