Mögnuð jólagjöf

Fyrir jólin 1982 seldust fjórtán þúsund eintök af sundlaugarbláa fótanuddtækinu frá danska raftækjaframleiðandanum Clairol í Radíóbúðinni sálugu. Fjórtán þúsund eintök af þessum upphafna bala hvíla nú í geymslum um allt land fullir af grifflum og legghlífum sömu jóla, Sodastream-tækjum, Lazer-Tag byssum og öðrum afturgöngum hátíðar Mammons. Hvað verður það í ár? Skrefateljari og hrukkubani í smekklega hönnuðu armbandi? Djúsgerðarvél sem varðveitir vítamín og eilífa æsku? Í stað þess að bæta við grafreit mistakanna þessi jólin er ég með hugmynd.

Eitthvað fallegt

Hún lifði aðeins sjötíu og fjórar mínútur. Hope Lee lét hins vegar meira gott af sér leiða á skammri ævi en margir sem lifa heila öld.

„Rétt áður en hún dó kreisti hún á mér fingurinn,“ sagði faðir Hope í samtali við breska fjölmiðla. „Ég brotnaði saman.“

Foreldrar Hope, hjónin Andrew og Emma Lee frá smábænum Newmarket á Englandi, vissu að dóttir þeirra myndi ekki eiga langa ævi. Þegar Emma var komin þrettán vikur á leið, en hún gekk með tvíbura, kom í ljós að annað fóstrið var með alvarlegan galla í miðtaugakerfi. Þeim var boðið að eyða fóstrinu. Foreldrarnir voru hins vegar staðráðnir í að snúa þessum hræðilegu fréttum upp í eitthvað fallegt.

Fyrir rétt rúmri viku varð Hope Lee yngsti líffæragjafi Bretlands. Emma ákvað að ganga með stúlkuna, þrátt fyrir að henni væri ekki hugað líf eftir fæðingu, svo einhver fengi að njóta góðs af nýrum hennar og frumum úr lifur.

„Eitthvað gott kom út úr þessu,“ sagði faðirinn klökkur. „Það er kona sem er nú á batavegi þökk sé Hope. Fyrir okkur var dóttir okkar hetja.“

Tifandi tímasprengja

Nokkrum dögum síðar, síðastliðinn þriðjudag, gengu í gildi í Wales lög um ætlað samþykki fyrir líffæragjöf. Varð Wales þar með fyrsta land Stóra-Bretlands til að stíga það skref að ganga út frá því að fólk vilji gerast líffæragjafar við andlát sé þess kostur nema annað sé tekið fram.

Á Íslandi er þessu öfugt farið. Gengið er út frá ætlaðri neitun. Engan þarf því að undra að mikill skortur er á líffæragjöfum hér á landi.

Samkvæmt skoðanakönnunum vilja áttatíu til níutíu prósent Íslendinga gefa líffæri eftir andlát sitt. En þegar til kastanna kemur stöndum við okkur illa í samanburði við nágrannaþjóðir. Á árunum 2008 til 2012 komu 24 látnir einstaklingar til álita hér á landi sem líffæragjafar. Sextán þeirra gáfu líffæri en í átta tilfellum var líffæragjöf hafnað, eða í þriðjungi tilfella.

Nú þegar tuttugu dagar eru til jóla og spurningin hvað-skal-setja-í-jólapakkana-í-ár vofir yfir eins og tifandi tímasprengja vil ég benda lesendum á lausn sem bæði einfaldar lífið og kann að bjarga mannslífum. Að gerast líffæragjafi er gjöf verðmætari en öll fótanuddtæki veraldarinnar samanlögð. Hún kostar ekki neitt og krefst ekki einu sinni taugatrekkjandi leiðangurs í Kringluna. Á vefsíðu Landlæknisembættisins er á einfaldan hátt hægt að skrá sig sem líffæragjafa en það tekur einungis nokkrar mínútur.

Og við getum gert meira.

Hreinar nasir

Ekki alls fyrir löngu lögðu níu þingmenn fram lagafrumvarp á Alþingi um líffæragjafir. Vilja þingmennirnir að nema megi brott líffæri úr líkama látins einstaklings, hafi sá hinn sami ekki lýst sig andsnúinn því.

Mikið hefur verið rætt um hve lítið sé að gera í þingsal Alþingis um þessar mundir og þar sitji menn og bara bori í nefið til að fylla upp í aðgerðaleysið. Nú þegar þingmenn hljóta að vera komnir með hreinustu nasir á íslenskum vinnumarkaði er spurning hvort þeir geti ekki tekið fingurinn úr nefinu eitt andartak og rætt þetta mál. Málefnin gerast varla mikið brýnni en lagasetningin gæti bjargað fjölda mannslífa ár hvert. Það væri mögnuð jólagjöf.