Þokkafullur drykkjurútur

Eftir nokkurra missera fjarveru dúkkar írski leikarinn Peter O'Toole upp aftur á verðlaunapöllum fyrir frammistöðu sína í Venus, sem Græna ljósið frumsýnir annað kvöld. Nafnið hringir ef til vill ekki bjöllum í eyrum ungra en fyrir eldri kynslóðir þarfnast O'Toole lítillar kynningar, enda einn virtasti leikari Breta sem á að baki yfir 80 hlutverk í kvikmyndum og sjónvarpi.

Í Venus leikur O'Toole Maurice, leikara og kvennaflagara sem má muna fífil sinn fegurri. Hann situr uppi einmana með sjálfan sig á ævikvöldinu þegar hann kynnist stúlku á unglingsaldri sem hristir rækilega upp í tilveru hans. Handritið samdi Hanif Kureishi (My Beautiful Laundrette og fleira). O'Toole var tilnefndur til Óskarsverðlauna en beið lægri hlut fyrir Forest Whitaker. Hlutskipti sem hann er fráleitt óvanur; átta sinnum hefur hann verið tilnefndur til Óskarsverðlauna og jafnoft farið tómhentur heim (og sló þar með vafasamt met sem hann deildi áður með Richard Burton).

O'Toole fæddist á Írlandi fyrir að verða 75 árum og þótt hann flytti ungur til Englands hefur hann ávallt gert mikið úr írskum uppruna sínum. Á unglingsárum var hann kvaddur í herinn og þjónaði sem loftskeytamaður í breska flotanum áður en hann komst inn í Konunglega leiklistarskólann í Englandi. Með honum í árgangi voru leikarar á borð við Albert Finney, Richard Harris og Alan Bates (þeir áttu það líka sameiginlegt að þykja sopinn góður og var O'Toole engin undantekning). Þeir voru allir í skólanum á eftir hinum stóru árgöngum sem fylltu hann meðan herskylda var enn í gangi, en þeirra á meðal voru Gunnar Eyjólfsson, Hildur Kalman, Ævar Kvaran, Einar Pálsson og Baldvin Halldórsson.

Að lokinni brautskráningu gat O'Toole sér fljótlega orð sem sviðsleikari og í lok sjötta áratugarins fór hann að fá smá hlutverk í sjónvarpi og kvikmyndum Árið 1962 skaut honum upp á stjörnuhimininn þegar David Lean réð hann til að leika titilhlutverkið í stórmyndinni Arabíu-Lawrence, en fyrir leik sinn í henni uppskar O'Toole sína fyrstu Óskarsverðlaunatilnefningu. Hann átti þá að baki örfá smáhlutverk í þriðja flokks myndum en breiðtjaldsmyndin um Lawrence gerði hann að stjörnu. Sindrandi blá augu hans nutu sín sérstaklega vel í ný-tilkomnum litmyndum eins og í mynd Wylers, How to Steel a Million. Þokki hans byggðist á glampandi ósvífni í svip og einstakri framsögn - hann naut þess að flytja texta og gerir enn.

O'Toole hefur alla tíð leikið jöfnum höndum í leikhúsi og kvikmyndum og þótti tækur sem Shakespeare-leikari en olli jafnan miklum deilum sem slíkur: alræmd var túlkun hans á Hamlet 1964. Sumblið hefur þó tekið sinn toll, en ófagrar lýsingar eru til á túrum þeirra Richard Burton, Richard Harris og O"Toole á sjöunda áratugnum sem stóðu jafnan í nokkra daga. Á áttunda áratugnum þurfti að fjarlægja brisið úr honum og hluta maga hans auk þess sem hann er með áunna sykursýki.

O'Toole er einn fárra sem hefur verið tilnefndur til Óskarsverðlauna fyrir túlkun á sömu persónunni í sitt hvorri myndinni, sem Hinrik II í Becket árið 1964 (á móti Burton) og í The Lion in the Winter (á móti Katherine Hepurn og ungum Anthony Hopkins). Á undan Venus var hann síðast tilnefndur árið 1982 fyrir leik sinn í My Favorite Year, sem boðaði endurkomu hans eftir margra ára hlé en þar fór hann með hlutverk gamals leikara úr þöglu myndunum og var sú persóna sögð byggð á Errol Flynn.

Árið 2003 féll heiðursóskarinn honum í té. Undanfarin ár hefur minna borið á honum í kvikmyndum en þess heldur meira í sjónvarpsmyndum og þáttaröðum. Hann hlaut meðal annars Emmy- verðlaunin árið 1999 fyrir leik sinn í þáttaröð um Jóhönnu af Örk og uppskar mikið prís árið 2005 fyrir túlkun sína á Casanova á eldri árum.

Árið 1960 kvæntist O'Toole velsku leikkonunni Siân Phillips og átti með henni tvær dætur áður en þau skildu tæpum 20 árum síðar. Á sextugsaldri eignaðist hann son með þáverandi unnustu sinni, Karen Brown. Hann hefur skrifað tvö endurminningarrit undir yfirskriftinni Loitering with intend (Meðvitað iðjuleysi), sem fjalla um bernskuár hans og námið í Konunglega leiklistarskólanum. Þriðja bókin er væntanleg í ár og fjallar um hans stærstu stundir á sviði og í kvikmyndum.

[email protected]