Ósátt við ágang eins ríkasta manns heims: „Eru augljóslega að reyna að ná Hafralónsá“

Breski milljarðamæringurinn Jim Ratcliffe hefur, með aðstoð íslenskra samstarfsmanna sinna, unnið að því undanfarna mánuði að kaupa jarðir í Þistilfirði. Allar tilraunir hans til jarðakaupa tengjast þekktum laxveiðiám, og þá sérstaklega Hafralónsá. Heimamenn lýsa því að tilraunir Ratcliffe til jarðakaupa hafi þegar fætt af sér deilumál innan sveitarinnar, og jafnvel innan fjölskyldna þar sem tekist er á um hvort selja skal eður ei.

Jarðasöfnun

Fyrir hátíðir var fjallað ítarlega um jarðakaup Jims Ratcliffe – bæði í Vopnafirði en helst kaup hans á stórum hluta Grímsstaða á Fjöllum. Umhverfismál og varðveisla villta laxins í Norður-Atlantshafi er uppgefin ástæða Ratcliffes fyrir kaupunum. Austurfrétt sagði fyrst frá því í byrjun desember að fimmti ríkasti maður Bretlandseyja væri orðinn umsvifamikill landeigandi í Vopnafirði – hefði keypt þrjár jarðir í Vopnafirði en ætti hlutdeild í átta öðrum í gegnum Veiðiklúbbinn Streng ehf., sem hefur reyndar undanfarin ár verið leigutaki Hafralónsár.

Annar stór jarðakaupandi í Vopnafirði er fjárfestirinn Jóhannes Kristinsson, sem árum saman hefur safnað jörðum sem liggja að vopnfirsku ánum Selá og Hofsá. Samkvæmt úttekt Austurfréttar munu þeir Jóhannes og Ratcliffe eiga 23 af um 70 jörðum í Vopnafirði að hluta eða í heild, í eigin nafni eða í gegnum félög sín. Ratcliffe á 34% í Veiðiklúbbnum Streng í gegnum félagið Fálkaþing, sem er í eigu félags hans Hallicilla Limited.

Hringt í alla

María Jónsdóttir, sem á hlut í jörðinni Hvammi við Hafralónsá, segir að lögmaður hjá Lögmannsstofunni Sókn á Egilsstöðum hafi hringt í hana í lok nóvember. Hann lýsti því að umbjóðendur hans – Jóhannes Kristinsson og „breskur maður“ – hefðu mikinn áhuga á því að kaupa Hvammsjarðirnar – sem eru fimm lögbýli. Bauð hann ótiltekna upphæð fyrir hluta hennar í jörðinni, en Maríu mislíkaði mjög erindið og óskaði eftir því að samskipti sem þessi færu fram skriflega. Sem var gert – og áhugi fjárfestanna ítrekaður.

„Það er ekki búið á jörðinni en við sem tengjumst henni höfum sterkar taugar til hennar og svæðisins,“ segir María sem búsett er á Akureyri. „Það er hringt í hvern og einn eiganda jarðanna í Þistilfirði fyrir sig, og ég segi að erindið er sem eitur innan fjölskyldna og innan sveitarfélagsins. Ég set stórt spurningamerki við aðferðir þessara ágengu fjárfesta, sem augljóslega eru að reyna að ná Hafralónsá,“ segir María og spyr hversu langt fjárfestar geti gengið við jarðakaup í þeim tilgangi að hafa einkaaðgang að þeim gæðum sem þeim fylgja.

Áhyggjur ráðherra

Þessarar sömu spurningar hefur Gunnar Bragi Sveinsson, fyrrverandi sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra, spurt sig. Hann lét það verða eitt af sínum síðustu verkum í ráðherrastóli að skipa þriggja manna starfshóp til að svara henni. Tilefnið var umræðan í samfélaginu í kjölfar kaupa Ratcliffes á Grímsstöðum en „dæmi eru um það að sami aðili hafi keypt margar jarðir á stóru svæði án þess að þar sé fyrirhuguð búseta“, eins og sagði í frétt ráðuneytis hans.

Arngrímur, bróðir Maríu, tekur heils hugar undir þessar áhyggjur systur sinnar, og segir „þessa aðila fara hamförum“ í tilraunum til að kaupa jarðirnar sem eiga land að Hafralónsá. Hann segir að fjölskyldan sé harðákveðin í því að selja ekki sitt land, þrátt fyrir að hart sé gengið fram um kaupin. Arngrímur segir að um ár sé liðið síðan byrjað var að bera víurnar í landeigendur á svæðinu – þá hafi verið boðið í tvær jarðir. Þá hafi þegar verið búið að reyna kaup á landi við aðra laxveiðiperlu á svæðinu – Svalbarðsá – og kaupverðið sem nefnt hafi verið sé himinhátt. „Okkur finnst hafa verið farið offari hérna, og það í skjóli myrkurs,“ segir Arngrímur.

Á blábrúninni

Eins og fram kemur í arðskrá Veiðifélags Hafralónsár liggja fimmtán jarðir að ánni og þeim fylgir jafn atkvæðisréttur óháð stærð. Jörðin Hvammur, sem skiptist upp í fimm lögbýli, er þar stærst, en Þorsteinsstaðir næststærst. Fréttablaðið hefur fengið staðfest að fulltrúar Ratcliffe hafa falast eftir kaupum á báðum þessum jörðum – og raunar telja heimamenn að tilboð hafi verið gerð í flestar eða allar þær jarðir sem liggja að laxveiðisvæði árinnar og hafa atkvæðisrétt í veiðifélagi Hafralónsár. Hvort kaup einstakra jarða séu þegar frágengin, fæst ekki staðfest.

Fréttablaðið sendi skriflega fyrirspurn á lögmannsstofuna Sókn, en fékk það svar að ekki væri hægt að gefa nein svör er varða jarðakaup í Þistilfirði – hvorki við Hafralónsá né annars staðar.

Marínó Jóhannsson, bóndi á Tunguseli við Hafralónsá, sem jafnframt á fyrrnefnda Þorsteinsstaði og var lengi formaður veiðifélagsins, segir það áhyggjuefni hvernig mál standa og „titringur“ í fólki í sveitinni. „Ég get ekki neitað því,“ segir Marínó aðspurður hvort óskað hafi verið eftir kaupum á hans landi. Hann telur það mjög líklegt að þegar hafi kaup á einstökum jörðum gengið í gegn og „það er á blábrúninni hjá nokkrum öðrum,“ bætir hann við.

Sigurður Jens Sverrisson, formaður Veiðifélags Hafralónsár, sem á tvö af fimm lögbýlum jarðarinnar Hvamms, vildi ekki ræða einkamál sín við Fréttablaðið. Sigurður er varaoddviti Svalbarðshrepps, en aðspurður hvort Ratcliffe, eða samstarfsmenn hans, hafi gert tilboð í jarðir í eigu hreppsins svarar hann því til að aftur og aftur hafi verið gerð tilboð í jarðir sem sveitarfélagið á við Sandá og Svalbarðsá, og hann viti ekki betur en Ratcliffe og samstarfsmenn hans standi að baki einhverjum þeirra.

Fundargerðir Svalbarðshrepps staðfesta þessi orð Sigurðar um áhuga á jörðum. Í einni fundargerðinni, frá 13. apríl í fyrra, er greint frá þremur slíkum tilboðum. Þau bárust frá fasteignasölunni Stakfelli, Lögmannsstofunni Juris og Lögmannsstofunni Logos – allt fyrir hönd ónefndra umbjóðenda.

Einn ríkasti maður heims

Jim Ratcliffe virðist vera hálfgerður huldumaður í alþjóðlegu viðskiptalífi lítið ber á honum persónulega öfugt við umsvif við- skiptaveldis hans.

Ineos Group Limited, fyrirtæki hans, er efnaframleiðslurisi með umsvif í öllum heimshlutum. Velta fyrirtækisins og persónulegur auður Ratcliffes er allur talinn í milljörðum punda, en erfitt er að festa hendur á því hversu efnaður hann er. 

Ýmsum tölum er fleygt varðandi ríkidæmi Ratcliffes en talan 800 milljarðar króna hefur verið nefnd.

Ratcliffe skýrir áhuga sinn á jarðakaupum á Íslandi með umhverfisvernd og vernd villta laxins í Norður-Atlantshafi. Hafralónsá, eins og lesa má á vefnum veida.is, er mikil á og margbrotin. Þar skiptast á gljúfur með miklum hamraveggjum og fallegar malarbreiður þar sem veiðimenn geta búist við töku í hverju kasti. Veiðin á vatnasvæði Hafralónsár hefur síðustu ár verið mjög góð. Veiðihús Hafralónsár stendur í landi Hvamms á vesturbakka árinnar. 

Fréttin birtist fyrst í Fréttablaðinu