Önnur hver kona á aldrinum 50-59 ára tók tíðahvarfahormón á árunum 1998 til 2002. Þá kom út stór rannsókn sem sýndi tengsl á milli hormónainntöku og brjóstakrabbameins og nokkurra annarra áhættuþátta og hlutfallið lækkaði mikið næstu árin á eftir.
Laufey Tryggvadóttir forstöðumaður rannsókna-og skráningarseturs við Krabbameinsfélag Íslands segir þetta jákvæða þróun.
„Nú vita læknarnir af þessari áhættu sem en vita líka að stundum þurfa konur að fá hormóna í ákveðinn tíma. Þannig að ég held að þetta sé í miklu betri jafnvægi en þetta var.“
Laufey vísar til rannsóknar sem birtist í Lancet 2019 sem sýndi að áhætta á að fá brjóstakrabbamein næstu 20 ár hjá 50 ára konum í meðalþyngd var sex af hverjum hundrað konum ef engir hormónar voru notaðir en hækkaði í átta af hverjum hundrað ef konur notuðu hormóna í fimm ár eða lengur.
Á síðasta ári notuðu svo um 11% prósent kvenna á aldrinum 40-49 tíðarhvarfahormón og ein af hverjum fjórum 50 ára og eldri.
Hanna Lilja Oddgeirsdóttir læknir telur lágt hlutfall kvenna nota hormón hér á landi. Þá hafi komið fram gallar í fyrri rannsóknum um tengsl brjóstakrabbameins og hormóna.
„Við endurskoðun á ýmsum rannsóknum á tengslum milli hormóna og brjóstakrabbameins hefur verið sýnt fram á ýmsa galla. Ég myndi halda að fleiri konur en þarna kemur fram hefðu hagsmuni á að nota hormóna hér á landi, þetta hlutfall er lágt að mínu mati,“ segir Hanna.
Hanna segir að sífellt fleiri neikvæð einkenni séu rakin til breytingaskeiðs kvenna.
„Breytingaskeið getur hafist allt að tíu árum áður en tíðahvörf verða. Þegar það byrjar minnkar til að mynda estrógen í líkamanum og það efni eru í öllum frumum líkamans. Konur geta því fengið einkenni út um allan líkamann. Þetta getur verið einkenni allt frá alvarlegum kvíða og þunglyndi, leggangaþurrkur, einkenni þvagfærasýkingar, húðþurrkur, kláði, eyrnarsuð, hjartsláttartruflanir, meltingartruflanir. Í raun getur þetta verið hvað sem er,“ segir Hanna.
Vill láta rannsaka hvort kulnun fylgi breytingaskeiðinu
Hanna segir vísbendingar um að hluti kvenna detti út af vinnumarkaði vegna kulnunareinkenna sem tengjast breytingaskeiðinu.
„Það eru rannsóknir sem benda til þess að allt að tíu prósent kvenna á breytingaskeiðinu detti út af vinnumarkaði vegna mikilla einkenna sem því fylgir og líkjast kulnunarástandi. Þetta þarf að rannsaka betur,“ segir hún.
Laufey hjá Kabbameinsfélaginu segir að vel geti verið að kulnun tengist breytingaskeiðinu en aðrir þætti eins og of mikið álag á íslenskar konur hafi líka áhrif.
„Það er alls ekki útilokað að einhverjar konur geti vegna einkenna frá breytingaskeiðinu farið í kulnun. En það eru líka aðrir þættir sem hafa mikil áhrif eins og álag. Íslenskar konur vinna of mikið af mínu mati því flestar þeirra bera líka megin ábyrgð á fjölskyldu og heimili. Það þarf eitthvað að breytast með þetta þá annað hvort að maki taki jafnan þátt eða að fara í minna hlutfall,“ segir Laufey .
Hanna segir að í dag sé komin fram ný og betri hormónameðferð en áður með estrogeni og progestroni sem geti reynst mörgum konum á breytingaskeiði vel
„Það er nú hægt að fá estrógen í formi gels eða plástur sem er tekið upp í gegnum húð sem er miklu eðlilegra en að fá þetta hormón í töfluformi. Ég er svo að berjast fyrir því að fá hið nýja progestron hormón flutt inn en það er mun náttúrulegra en það sem er nú á markaði hér á landi. Fyrir flestar venjulegar konur án annarra áhættuþátta tel ég að hormónauppbótameðferð eins og þessi geti bætt lífsgæði kvenna á breytingaaldri til mikilla muna. Það hefur líka sýnt sig að hormónauppbótameðferð er verndandi fyrir framtíðarheilsu, ver þig gegn beinþynningu, hjarta- og æða sjúkdómum og mögulega gegn elliglöpum. Þá geti slík meðferð haft jákvæð áhrif á aðra þætti líkamans,“ segir Hanna.
Fór úr kulnun og þunglyndi með hormónameðferð
Halldóra Skúladóttir hjá er ein þeirra kvenna sem segir kulnun hafa verið eitt af mörgum einkennum breytingaskeiðs hjá sér. Hún fór á nýjustu hormónameðferðina á síðasta ári og segir líf sitt hafa snarbreyst.
„Ég var kvíðin, þunglynd og döpur. Missti svona drifkraftinn minn. Þá fann ég til alls konar líkamlegra einkenna eins og t.d. ofsakláða í húð. Ég tengdi ekkert af þessu við breytingaskeiðið var 47 ára og hélt að það byrjaði með hitakófum sem ég hins vegar fann ekkert fyrir. Ég er búsett í Þýskalandi og hlustaði þar á fyrirlestur um breytingaskeiðið og komst að því að þessi einkenni gætu verið vegna þess. Þannig að í stað þess að panta mér tíma hjá sálfræðingi eins og ég ætlaði að gera fór ég til kvenlæknis sem ráðlagði mér að fara á nýjustu hormónin þar sem m.a. estrógen er borið á líkamann í gelformi,“ segir Halldóra.
Halldóra segist hafa fundið fyrir gríðarlegum létti eftir ákveðinn tíma.
„Á fjórum mánuðum var ég orðin ég aftur, ég fann strax mikinn mun sérstaklega á svefninum mínum. Og þessari andlegu vanlíðan og svo smátt og smátt hjarnaði ég vel við, svona eins og blóm sem er orðið vel þurrt sko og fær loksins vökva. Þessi meðferð gaf mér mig til baka,“ segir Halldóra.
Laufey hjá Krabbameinsfélaginu tekur undir með að fyrir einhvern hóp kvenna geti þurft að taka hormóna en telur að það eigi helst ekki að gera í meira en þrjú ár vegna ýmissa áhættuþátta.
„Ef manni líður svona illa út af breytingaskeiðinu þá getur verið gott að taka hormóna í smá tíma til að fleyta sér yfir það versta,“ segir Laufey.
