Einfaldað regluverk Jöfnunarsjóðs sveitarfélaga Bragi Þór Thoroddsen skrifar 14. mars 2023 12:30 Sumt dregur bara það versta fram í fólki. Skortur á peningum er eitt af því sem sálarlífið ræður illa við með auknum kröfum samfélagsins um fjárútlát. Það á bæði við einstaklinga og hóp fólks, fyrirtæki og heilu þjóðríkin. Það verður ekkert öðruvísi hér í Súðavíkurhreppi en annars staðar. Í fámennu sveitarfélagi hefur tekist til langs tíma að nurla saman nóg til að skrimta og reka sveitarfélag nokkuð myndarlega. Meðan ekkert var aðhafst í viðhaldi eigna eða mannvirkja var fókusinn á uppskeruna, að safna fyrir einhverju til að létta fólki lífið. Við erum að tala um uppbyggingu á iðnaðarsvæði og hafnargerð með tilheyrandi kostnaði. Atvinnulíf staðarins má muna sinn fífil fegurri þar sem kvótakerfið og fjárfestingar sem voru ekki endilega rangar, en rangt tímasettar, settu í gang keðju atvika sem leiddi til gjaldþrots stærsta vinnuveitandans. Framseljanlegar aflaheimildir hafa löngu horfið eða verið seldar frá staðnum og því er ekki um að ræða gjaldeyrisöflun eða hagstæð útflutningsviðskipti frá staðnum í eigu heimamanna. Blikur eru þó á lofti um uppbyggingu vegna fiskeldis í Ísafjarðardjúpi. Snorrabúð er endurbyggð, dustað af sperrum og húðir viðraðar. Það skal tjalda og það myndarlega. Í síðustu skoðanakönnun Gallup er hins vegar stór meirihluti þjóðarinnar andsnúinn þessum áformum enda atlaga að villtum laxi og ósnortinni náttúru Vestfjarða. Sama ósnortna salta sjóinn og migið hefur verið í frá fyrstu byggð, dreginn trollum og plógum og gyrtur línu og netum. Og svívirtur með hvalveiðum Norðmanna þar til stofninn var útdauður. Fiskeldiskvíar eru fráleitt fyrsta skrefið í að marka Ísafjarðardjúp og örugglega ekki þau síðustu. Þá er það kalkið sem við erum að reyna að fá slætt upp af grunninu í Djúpi, enda eitt af því fáa sem veitt er dautt til þess að vinna úr því verðmæti; matvæli og áburð. En líklega hefði Súðavíkurhreppur frekar átt að bruðla með peninga, halda við eignum og innviðum - óskynsamlega og án fyrirsjáanlegra vandræða þar sem skuldsetning hefði sligað rekstur. Það er víða svo í rekstri sveitarfélaga - afkoma ársins neikvæð um tugi eða hundruði milljóna, skuldbreytingar og nýjar lántökur og endalaus vandræði. Það er nokkurn veginn meðaltal rekstrar 64 sveitarfélaga landsins. Það skekkir hins vegar þessa mynd alla þegar sveitarfélögin eru háð Jöfnunarsjóði með sína afkomu, módel sem rekið hefur verið í áratugi og orðið hluti af tekjum sveitarfélaga til langs tíma. Fyrir margt löngu virðist tilurði sjóðsins hafa gleymst, hlutverk hans og ástæður. En nú er boðaður tekjusamdráttur til Súðavíkurhrepps um 57% eða um 60 milljónir króna á ári. Það munar um minna og innrammar svona uþb fjárfestingargetu sveitarfélagsins á ársgrundvelli meðan allt gengur vel. En af hverju þessi samdráttur? Jú, það er verið að "einfalda regluverk sjóðsins" og gera hann gegnsærri og skilvirkari í hlutverk sitt. Merkilegt að hann veitir nú sem aldrei fyrr í millistór og stærri sveitarfélög en dregur saman útlát sín duglega til þeirra sem ekki ná viðmiði ráðherra um 250, 500 eða 1000 íbúa markið - og sér í lagi nær þetta með einum eða öðrum hætti til þeirra 20 sveitarfélaga sem stóðu í lappirnar og neituðu að láta þvinga sig til sameiningar með lögum. Og okkur er refsað fyrir ráðdeildina og fámennið - ekki smá, heldur harkalega - nóg til að það bíti. Eins og fyrri daginn - útgerðin sagði solong and thanks for all the Fish - kvóta ef það er nákvæmara. Ríkið dró saman seglin, lokaði starfsstöðvum sínum - bætti upp með Jöfnunarsjóði - en tók hann svo aftur með manngerðum stormi í formi "einföldunar regluverks". En þetta er kannski bara eins og að verða 18 - þú ert einn daginn fullorðinn og allt lítur öðru vísi út og þarf að takast á við lífið. Við þurfum þá bara að fullorðnast hér í Súðavíkurhreppi - segja okkur endanlega úr lögum við foreldrana og standa á eigin fótum. En því miður á þetta við um fleiri sveitarfélög landsins sem sett verða á hnén fjárhagslega með því að skrúfa fyrir fjármagn til þeirra gegnum Jöfnunarsjóðinn.Velta má upp spurningum í því samhengi: Þar sem 1000 íbúa markið var ekki lögfest eða sett sem viðmið í sveitarstjórnarlögum, þá viðurkennir löggjafinn í raun að það geti veirð til fámennari sveitarfélög? Þegar þessar nýju úthlutunarreglur Jöfnunarsjóðsins bitna síðan þannig á fámennum sveitarfélögum, að þau eiga sér ekki neina von og eru í raun óstarfhæf; er löggjafinn þá ekki að ganga þvert á þenn skilning sem liggur í fyrri hluta spurningarinnar? Það er nú einu sinni svo að Jöfnunarsjóður hefur hlutverk og honum var ákvarðað hlutverk frá stofnun hans, en með tíð og tíma hefur hann misst sinn fókus, amk tímabundið. Svo ég vitni í vin sem starfaði innan sjóðsins til langs tíma: Regluverk sjóðsins getur aldrei verið einfalt ef það á að ná markmiðum að vera öryggisnet fyrir afkomu allra sveitarfélaga í landinu. Það er mjög einfalt að á meðan sveitarfélögin eru svo mismunandi sem raun ber vitni og á meðan verkefni þeirra eru svo margvísleg sem raun ber vitni þá hlýtur það líkan sem á að endurspegla raunveruleikann að vera margþætt og flókið. Það sama gildir um jöfnunarkefi sveitarfélaga í öðrum norrænum ríkjum. Með manngerðum breytingum á sjóðnum til þess að ná betur utan um versnandi afkomu sveitarfélaga af „æskilegri“ og þóknanlegri stærð verður öðrum, sem voru léttari á jötunni refsað þannig að þau standa frami fyrir fjárhagslegum vandræðum sem fæst þeirra ráða við. Leyfi mér að hafa með þessari grein mynd sem birt var á miðlinum bb.is þar sem niðurstaðan í garð nokkurra sveitarfélaga birtist á blaði. Solong and thanks for all the Fish... Höfundur er sveitarstjóri Súðavíkurhrepps. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Bragi Þór Thoroddsen Súðavíkurhreppur Sveitarstjórnarmál Mest lesið Halldór 29.03.2025 Halldór Forsjárhyggja Sjálfstæðis- og Framsóknarfólks í Hafnarfirði í garð fólks með fötlun Stefán Már Gunnlaugsson Skoðun Hugtakastríðið mikla Sigmar Guðmundsson Skoðun Falsfréttastjóri RÚV dýpkar holuna sína Einar Steingrímsson Skoðun Ákall um breytingar Gissur Freyr Gissurarson Skoðun Ekki er allt sem sýnist Ólafur Helgi Marteinsson Skoðun Skóli án aðgreiningar: Hentar ýktasta mynd skólastefnunnar öllum börnum? Jóna Sigríður Valbergsdóttir Skoðun Laun kvenna og karla Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Hrynur sjávarútvegur? Stefán Ólafsson Skoðun Vanfjármögnun vísindanna Magnús Hallsson,Styrmir Hallsson Skoðun Skoðun Skoðun Hugtakastríðið mikla Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Forsjárhyggja Sjálfstæðis- og Framsóknarfólks í Hafnarfirði í garð fólks með fötlun Stefán Már Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki er allt sem sýnist Ólafur Helgi Marteinsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar: Hentar ýktasta mynd skólastefnunnar öllum börnum? Jóna Sigríður Valbergsdóttir skrifar Skoðun Vilji til að rjúfa kyrrstöðu í húsnæðiskreppunni Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Grænt ál frá Íslandi er mikilvægt fyrir sjálfstæða Evrópu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Þegar barn óttast önnur börn Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Falsfréttastjóri RÚV dýpkar holuna sína Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Ákall um breytingar Gissur Freyr Gissurarson skrifar Skoðun Veit sem sagt Grímur betur? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig talar maður við tölvur og hafa vélar rökhugsun? Henning Arnór Úlfarsson skrifar Skoðun Laun kvenna og karla Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Verkin sem ríkisstjórnin verður dæmd af Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Open Letter to new HÍ Rector re Disability Support Hópur starfsfólks og nemenda við HÍ skrifar Skoðun Vanfjármögnun vísindanna Magnús Hallsson,Styrmir Hallsson skrifar Skoðun Kárhóll og Kína: Þegar vísindi verða pólitísk tól Davíð Michelsen skrifar Skoðun Mál Ásthildar Lóu Þórsdóttur – Hvernig manneskjur viljum við vera? Hulda Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Ríkisstjórn gegn fjölskyldusameiningum? Þorbjörg Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Lýðræðið deyr í myrkrinu Heiðar Örn Sigurfinnsson skrifar Skoðun Færni til framtíðar Álfheiður Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Ofbeldi Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Lestu Gaza Móheiður Hlíf Geirlaugsdóttir skrifar Skoðun Ný fjármálaáætlun - tækifæri til að efna loforðin um bætt geðheilbrigði Sandra B. Franks skrifar Skoðun 10 ár og bull í lokin Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Opið bréf til atvinnuvegaráðherra: 48 daga, nei takk Gísli Gunnar Marteinsson skrifar Skoðun Á nú að opinbera það að ég veit í rauninni ekki neitt? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Háskóli Höfuðborgarinnar, ekki Íslands Arent Orri Claessen,Gunnar Ásgrímsson skrifar Skoðun Hrynur sjávarútvegur? Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Iftar, agape og Eid: Kristnir og múslimar við sama borð Hilal Kücükakin Kizilkaya,Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Bætt skipulag fyrir stúdenta Aðalsteinn Haukur Sverrisson ,Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Sjá meira
Sumt dregur bara það versta fram í fólki. Skortur á peningum er eitt af því sem sálarlífið ræður illa við með auknum kröfum samfélagsins um fjárútlát. Það á bæði við einstaklinga og hóp fólks, fyrirtæki og heilu þjóðríkin. Það verður ekkert öðruvísi hér í Súðavíkurhreppi en annars staðar. Í fámennu sveitarfélagi hefur tekist til langs tíma að nurla saman nóg til að skrimta og reka sveitarfélag nokkuð myndarlega. Meðan ekkert var aðhafst í viðhaldi eigna eða mannvirkja var fókusinn á uppskeruna, að safna fyrir einhverju til að létta fólki lífið. Við erum að tala um uppbyggingu á iðnaðarsvæði og hafnargerð með tilheyrandi kostnaði. Atvinnulíf staðarins má muna sinn fífil fegurri þar sem kvótakerfið og fjárfestingar sem voru ekki endilega rangar, en rangt tímasettar, settu í gang keðju atvika sem leiddi til gjaldþrots stærsta vinnuveitandans. Framseljanlegar aflaheimildir hafa löngu horfið eða verið seldar frá staðnum og því er ekki um að ræða gjaldeyrisöflun eða hagstæð útflutningsviðskipti frá staðnum í eigu heimamanna. Blikur eru þó á lofti um uppbyggingu vegna fiskeldis í Ísafjarðardjúpi. Snorrabúð er endurbyggð, dustað af sperrum og húðir viðraðar. Það skal tjalda og það myndarlega. Í síðustu skoðanakönnun Gallup er hins vegar stór meirihluti þjóðarinnar andsnúinn þessum áformum enda atlaga að villtum laxi og ósnortinni náttúru Vestfjarða. Sama ósnortna salta sjóinn og migið hefur verið í frá fyrstu byggð, dreginn trollum og plógum og gyrtur línu og netum. Og svívirtur með hvalveiðum Norðmanna þar til stofninn var útdauður. Fiskeldiskvíar eru fráleitt fyrsta skrefið í að marka Ísafjarðardjúp og örugglega ekki þau síðustu. Þá er það kalkið sem við erum að reyna að fá slætt upp af grunninu í Djúpi, enda eitt af því fáa sem veitt er dautt til þess að vinna úr því verðmæti; matvæli og áburð. En líklega hefði Súðavíkurhreppur frekar átt að bruðla með peninga, halda við eignum og innviðum - óskynsamlega og án fyrirsjáanlegra vandræða þar sem skuldsetning hefði sligað rekstur. Það er víða svo í rekstri sveitarfélaga - afkoma ársins neikvæð um tugi eða hundruði milljóna, skuldbreytingar og nýjar lántökur og endalaus vandræði. Það er nokkurn veginn meðaltal rekstrar 64 sveitarfélaga landsins. Það skekkir hins vegar þessa mynd alla þegar sveitarfélögin eru háð Jöfnunarsjóði með sína afkomu, módel sem rekið hefur verið í áratugi og orðið hluti af tekjum sveitarfélaga til langs tíma. Fyrir margt löngu virðist tilurði sjóðsins hafa gleymst, hlutverk hans og ástæður. En nú er boðaður tekjusamdráttur til Súðavíkurhrepps um 57% eða um 60 milljónir króna á ári. Það munar um minna og innrammar svona uþb fjárfestingargetu sveitarfélagsins á ársgrundvelli meðan allt gengur vel. En af hverju þessi samdráttur? Jú, það er verið að "einfalda regluverk sjóðsins" og gera hann gegnsærri og skilvirkari í hlutverk sitt. Merkilegt að hann veitir nú sem aldrei fyrr í millistór og stærri sveitarfélög en dregur saman útlát sín duglega til þeirra sem ekki ná viðmiði ráðherra um 250, 500 eða 1000 íbúa markið - og sér í lagi nær þetta með einum eða öðrum hætti til þeirra 20 sveitarfélaga sem stóðu í lappirnar og neituðu að láta þvinga sig til sameiningar með lögum. Og okkur er refsað fyrir ráðdeildina og fámennið - ekki smá, heldur harkalega - nóg til að það bíti. Eins og fyrri daginn - útgerðin sagði solong and thanks for all the Fish - kvóta ef það er nákvæmara. Ríkið dró saman seglin, lokaði starfsstöðvum sínum - bætti upp með Jöfnunarsjóði - en tók hann svo aftur með manngerðum stormi í formi "einföldunar regluverks". En þetta er kannski bara eins og að verða 18 - þú ert einn daginn fullorðinn og allt lítur öðru vísi út og þarf að takast á við lífið. Við þurfum þá bara að fullorðnast hér í Súðavíkurhreppi - segja okkur endanlega úr lögum við foreldrana og standa á eigin fótum. En því miður á þetta við um fleiri sveitarfélög landsins sem sett verða á hnén fjárhagslega með því að skrúfa fyrir fjármagn til þeirra gegnum Jöfnunarsjóðinn.Velta má upp spurningum í því samhengi: Þar sem 1000 íbúa markið var ekki lögfest eða sett sem viðmið í sveitarstjórnarlögum, þá viðurkennir löggjafinn í raun að það geti veirð til fámennari sveitarfélög? Þegar þessar nýju úthlutunarreglur Jöfnunarsjóðsins bitna síðan þannig á fámennum sveitarfélögum, að þau eiga sér ekki neina von og eru í raun óstarfhæf; er löggjafinn þá ekki að ganga þvert á þenn skilning sem liggur í fyrri hluta spurningarinnar? Það er nú einu sinni svo að Jöfnunarsjóður hefur hlutverk og honum var ákvarðað hlutverk frá stofnun hans, en með tíð og tíma hefur hann misst sinn fókus, amk tímabundið. Svo ég vitni í vin sem starfaði innan sjóðsins til langs tíma: Regluverk sjóðsins getur aldrei verið einfalt ef það á að ná markmiðum að vera öryggisnet fyrir afkomu allra sveitarfélaga í landinu. Það er mjög einfalt að á meðan sveitarfélögin eru svo mismunandi sem raun ber vitni og á meðan verkefni þeirra eru svo margvísleg sem raun ber vitni þá hlýtur það líkan sem á að endurspegla raunveruleikann að vera margþætt og flókið. Það sama gildir um jöfnunarkefi sveitarfélaga í öðrum norrænum ríkjum. Með manngerðum breytingum á sjóðnum til þess að ná betur utan um versnandi afkomu sveitarfélaga af „æskilegri“ og þóknanlegri stærð verður öðrum, sem voru léttari á jötunni refsað þannig að þau standa frami fyrir fjárhagslegum vandræðum sem fæst þeirra ráða við. Leyfi mér að hafa með þessari grein mynd sem birt var á miðlinum bb.is þar sem niðurstaðan í garð nokkurra sveitarfélaga birtist á blaði. Solong and thanks for all the Fish... Höfundur er sveitarstjóri Súðavíkurhrepps.
Forsjárhyggja Sjálfstæðis- og Framsóknarfólks í Hafnarfirði í garð fólks með fötlun Stefán Már Gunnlaugsson Skoðun
Skóli án aðgreiningar: Hentar ýktasta mynd skólastefnunnar öllum börnum? Jóna Sigríður Valbergsdóttir Skoðun
Skoðun Forsjárhyggja Sjálfstæðis- og Framsóknarfólks í Hafnarfirði í garð fólks með fötlun Stefán Már Gunnlaugsson skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar: Hentar ýktasta mynd skólastefnunnar öllum börnum? Jóna Sigríður Valbergsdóttir skrifar
Skoðun Grænt ál frá Íslandi er mikilvægt fyrir sjálfstæða Evrópu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar
Skoðun Open Letter to new HÍ Rector re Disability Support Hópur starfsfólks og nemenda við HÍ skrifar
Skoðun Mál Ásthildar Lóu Þórsdóttur – Hvernig manneskjur viljum við vera? Hulda Steingrímsdóttir skrifar
Skoðun Ný fjármálaáætlun - tækifæri til að efna loforðin um bætt geðheilbrigði Sandra B. Franks skrifar
Skoðun Iftar, agape og Eid: Kristnir og múslimar við sama borð Hilal Kücükakin Kizilkaya,Sigurvin Lárus Jónsson skrifar
Forsjárhyggja Sjálfstæðis- og Framsóknarfólks í Hafnarfirði í garð fólks með fötlun Stefán Már Gunnlaugsson Skoðun
Skóli án aðgreiningar: Hentar ýktasta mynd skólastefnunnar öllum börnum? Jóna Sigríður Valbergsdóttir Skoðun