Kurr í hlaupaheiminum vegna ó­vissu með Reykja­víkur­mara­þonið

Reykjavíkurmaraþonið er fjölmennasti íþróttaviðburður Íslands. Það hefur verið haldið árlega síðan 1984, og fagnar því 40 ára afmæli í ár. 

Frá árinu 2003 hefur Reykjavíkurmaraþon verið í umsjón Íþróttabandalags Reykjavíkur (ÍBR), sem eru samtök rúmlega 70 íþróttafélaga í Reykjavík. Þeir 600 starfsmenn sem koma að framkvæmd Reykjavíkurmaraþons koma flestir úr íþróttafélögunum í Reykjavík.

Helmingur af hagnaði Reykjavíkurmaraþonsins er notaður til að styðja starf íþróttafélaganna í Reykjavík í gegnum styrktarsjóð ÍBR. Hinn helmingurinn hefur farið í uppbyggingu Reykjavíkurmaraþonsins, sem hefur vaxið gríðarlega undanfarin 40 ár og taldi á síðasta ári rúmlega 11.000 keppendur. Mest var þáttakan þó fyrir heimsfaraldur en árin 2014-19 tóku um 15.000 manns þátt í hlaupinu hvert ár. 

ÍBR hefur sótt viðurkenningu á framkvæmd hlaupsins til Frjálsíþróttasamband Íslands (FRÍ), sem er æðsti aðili um öll frjálsíþróttamál, þar með talin götuhlaup eins og Reykjavíkurmaraþonið, innan vébanda Íþrótta- og Ólympíusambands Íslands (ÍSÍ).

Óljóst um hvað er deilt

Deilur standa nú yfir milli Íþróttabandalags Reykjavíkur (ÍBR) og Frjálsíþróttasambands Íslands (FRÍ) um framkvæmd og útfærslu Reykjavíkurmaraþonsins.

Stjórnarformaður FRÍ segir málið snúast um 150 króna þátttakendagjald sem tekið var upp á síðasta ári. Framkvæmdastjóri ÍBR segir sjálfsagt að greiða það gjald en telur skráningarfyrirkomulagið sem FRÍ fer fram á brjóta gegn persónuverndarlögum við framkvæmd hlaupsins.

Umfangsmeira fyrir FRÍ en áður

FRÍ setur reglugerð um framkvæmd hlaupa.  Úrslit götuhlaupa eru ekki viðurkennd til afreka af FRÍ nema að uppfylltum skilyrðum reglugerðar um framkvæmd götuhlaupa. Niðurstöður eru færðar til bókar í opinbera afrekaskrá FRÍ. 

„Slík skrá er verðmætari eftir því sem fleiri eru skráðir í hana. Þess vegna leggur FRÍ upp með að það sé meginregla að tímar allra þátttakenda, sem samþykkja að birta úrslit sín á annað borð, séu færðir inn í skrána en ekki aðeins tímar þeirra sem óska sérstaklega eftir því að fá úrslit sín send til FRÍ“ sagði í yfirlýsingu FRÍ.

Ný reglugerð FRÍ um framkvæmd götuhlaupa var sett og samþykkt árið 2018. Þeirri reglugerð var ætlað að bæta mælingaraðferðir með tilkomu óháðs dómara, og auka gæði hlaupa með nákvæmari vegalengdar- og tímamælingum. Dómarinn kemur á vegum FRÍ og tekur út framkvæmd hlaupsins.

Þetta fól í sér aukið umfang fyrir FRÍ. Reglugerðinni hefur verið framfylgt síðan 2018 en á síðasta ári var ákveðið að tekið yrði gjald fyrir framkvæmdina.

Nú á að rukka

Tekið var upp 45.000 króna grunngjald og 150 króna gjald fyrir hvern þátttakanda sem lýkur hlaupi. ÍBR er falið að innheimta gjaldið sem hluta af þátttökugjöldum.

Í yfirlýsingu FRÍ segir að ÍBR hafi „óskað eftir sérmeðferð og undanþágu frá reglugerðum sambandsins fyrir sína viðburði, s.s. varðandi 150 krónu gjald fyrir alla hlaupara sem ljúka keppni, sem komið var til móts við á síðasta ári á aðlögunartímabili.“

„Við sögðum það í yfirlýsingunni og það bara stendur. Þeir vildu ekki fylgja reglugerðum, þannig lagað, eða vildu hafa sína leið með þetta“ sagði Freyr Ólafsson, formaður FRÍ, í samtali við Vísi. 

Hlauparar bölva ÍBR

Hlaupakonan Rannveig Oddsdóttir  vakti athygli á málinu á Facebook síðu sinni. Hún hefur hlaupið um áratugaskeið og jafnframt verið formaður langhlaupa- og þríþrautardeildar Ungmennafélags Akureyrar. 

Hún segir Reykjavíkurmaraþonið í uppáhaldi og henni þætti ótrúlegt ef ÍBR léti það gerast að hlaupið yrði ekki vottað af FRÍ. Hún skilji „vel að forsvarsmenn fámennra hlaupa leggi ekki í þann kostnað og vinnu sem fylgir því að fá hlaup viðurkennd. En að stærstu hlaupin sem velta milljónum á ári og hafa verið sterkustu keppnishlaupin okkar undanfarin ár og áratugi skuli ekki ætla að fá vottun á sín hlaup þykir mér með öllu óskiljanlegt.“

Í athugasemdum undir færslunni má finna fjölda þekktra hlaupara sem setja út á ÍBR. Guðni Páll Pálsson, mótshaldari Mýrdalshlaupsins og fyrrum heimsmeistaramótsfari, var meðal þeirra. Hann segir málið skammarlegt en trúir því ekki að þetta verði endanleg niðurstaða. 

Sigþóra Brynja Kristjánsdóttir, fjórfaldur Íslandsmeistari í 3km og 5km hlaupum, segist sammála öllu sem Rannveig sagði. Hún deildi færslunni svo í hópinn Hlauparar á Íslandi og sagði „gott að hlauparar séu upplýstir um þetta áður en þeir taka ákvörðun um að skrá sig til leiks”. 

Snýst ekki um innheimtu gjalda

Frímann Ari Ferdinandsson, framkvæmdastjóri ÍBR, skrifaði athugasemd við færslu Rannveigar í gegnum Facebook síðu ÍBR. 

Þar sagði hann gjaldinnheimtu FRÍ, 150 krónurnar á hvern hlaupara, ekki vandamálið heldur snúi það að útfærslu á skráningu í hlaupin.

ÍBR telur það brjóta gegn persónuverndarlögum að þátttakendur séu sjálfkrafa skráðir í Afrekaskrá FRÍ. ÍBR vill að þátttakendur hafi val og veiti upplýst samþykki fyrir skráningu.

„Sú útfærsla að þátttakendur gætu valið að fara í Afrekaskrá FRÍ féll ekki að hugmyndum FRÍ. Þar á bæ er farið fram á að allir þátttakendur séu sjálfkrafa skráðir en þurfi að segja sig frá því, vilji þeir ekki fara í Afrekaskrána. „Við höfum fullan áhuga á að fá viðurkenningu á okkar hlaupum á eðlilegum forsendum og í samræmi við lög og reglur,” skrifaði Frímann hjá ÍBR undir færsluna. 

Persónuverndarmál og ÍBR gefur ekki eftir

Frímann segir málið þannig alls ekki snúast um innheimtu gjalda, eins og FRÍ hefur haldið fram. Heldur snúist ágreiningurinn um ákveðin atriði er snúa að persónuvernd. 

FRÍ vill hafa þann háttinn á að þeir sem skrá sig í hlaupið, séu sjálfkrafa skráðir í Afrekaskrá, fari þeir ekki fram á annað. 

ÍBR leitaði lögfræðiálits og telur sig ekki geta framkvæmt skráningu með þeim hætti. Þátttakendur þurfi sjálfir að veita upplýst samþykki fyrir skráningu í Afrekaskrá. 

Það er að segja, þátttakendur þurfi sjálfir að merkja við og velja að skrá hlaup sitt í Afrekaskrá, frekar en að það gerist sjálfkrafa eins og venjan hefur verið. 

Margra ára mál

Málið hefur margar hliðar og ljóst er að ÍBR og FRÍ sjá það alls ekki sömu augum. Eins og áður segir var reglugerðin fyrst sett árið 2018. Aðdragandinn að þessum ágreiningi teygir sig því nokkur ár aftur í tímann og engin lausn virðist í sjónmáli þar sem báðir aðilar standa fastir á sínu.

FRÍ ber þau rök fyrir sér að reglugerð um framkvæmd götuhlaupa hafi staðið óbreytt síðan 2018 og ÍBR hafi aldrei lagt fram breytingartillögu á henni. Frá reglugerðinni verði ekki kvikað, eitt skuli yfir alla ganga og samtal um breytingar skuli fari fram á ársþingi. Reglugerðin sé, sem og öll starfsemi FRÍ, í samræmi við persónuverndarlög.

ÍBR telur reglugerðina hins vegar ekki í samræmi við persónuverndarlög og engin ástæða sé til að halda uppteknum hætti við framkvæmd hlaupsins ef það samræmist ekki lögum.

Hlaupin verða haldin

ÍBR er staðráðið í að halda Reykjavíkurmaraþoninu á dagskrá og vill endilega að þeir sem það kjósa fái staðfestan tíma og fari í Afrekaskrá, en það þurfi að gerast án þess að ÍBR sé í hættu á lögbroti. 

„Við teljum það ekki vera [upplýst samþykki] ef þú ert fyrirfram skráður sem þátttakandi í Afrekaskránni en þarft þá að afhaka út úr því. Við viljum meina að fólk þurfi að velja annað hvort. Það sem við höfum ekki náð saman um er þessi túlkun á þessu atriði. Ef þetta verður ekki viðurkennt og fer ekki í gegn, þá bara höldum við Reykjavíkurmaraþon, í réttri vegalengd, en hún verður þá bara óstaðfest og fólk verður bara að meta það hvort það vill koma og hlaupa í hlaupinu,“ sagði Frímann í samtali við Vísi. 

ÍBR muni ekki láta af sínum kröfum um breytingu á skráningarferlinu og hlaupin munu því, eins og málið er statt núna, fara fram án viðurkenndrar vottunar frá FRÍ.

Þátttakendur munu því ekki fá árangur sinn skráðan í Afrekaskrá eða gagnagrunn FRÍ og Alþjóðafrjálsíþróttasambandsins (World Athletics) og árangur þeirra verður ekki talinn gildur til neinna meta eða sem lágmarkstími fyrir inngöngu í önnur hlaup.

Miðnæturhlaupið 

Reykjavíkurmaraþonið er ekki eina hlaupið á vegum ÍBR. Miðnæturhlaup ÍBR hefur verið haldið við sumarsólstöður, þann 20. júní, undanfarin 30 ár. Hlaupið fer fram í Laugardalnum og býður upp á 5km, 10km og 21,1km, hálfmaraþons, vegalengdir. 

Sami ágreiningur á þar við eins og um Reykjavíkurmaraþonið.

ÍBR sendi beiðni í síðustu viku til FRÍ um vottun Miðnæturhlaupsins. Ljóst er að þar vék ÍBR ekki frá kröfum sínum, en stjórnarformaður FRÍ taldi þetta í það minnsta merki um vilja af hálfu ÍBR til lausnar á deilunni og áframhaldandi samstarfs við FRÍ.