Frelsi er allra, ekki fárra útvaldra Jón Óskar Sólnes skrifar 22. nóvember 2024 13:32 Einhvern veginn var voða margt bannað á sokkabandsárum þess sem hér lemur lyklaborð. Samt hafði þegar átt sér stað mikil frelsisvæðing frá því á haftaárunum þegar „skömmtun“ var lykilhugtak og aðgangur að gæðum vel varðveittur, oft fyrir augljósa sérhagsmuni. Sumir fengu lán til að byggja húsnæði í hinum nýju hverfum, jafnvel ríkuleg sem fuðruðu upp í verðbólgubáli þeirra daga. Aðrir stóðu norpandi í biðröð með víxil undir hendinni sem vonast var til að útibústjóri skrifaði upp á, kannski út á flokksskírteini eða vensl. Þetta hefur verið agalegur tími fyrir ungar barnafjölskyldur sem hafa lifað milli vonar og ótta um efnhag heimilisins. Því miður hefur sigið á ógæfuhliðina í húsnæðismálum hálfri öld síðar svo enginn skilur eiginlega hvað fór úrskeiðis. Eftir niðursveiflu Covid tímabilsins tók við verðbólga af þeirri stærðargráðu að minnti á gömlu, vondu dagana þegar krónan var ekki gjaldgeng til gjaldeyriskaupa og vextir af lánum ruku upp. Tilraun til að hafa þetta öðruvisi mistókst herfilega og falleinkuninn var endanlega þegar Seðlabankinn réði unga fólkinu því að leita aftur í verðtryggðu „Íslandslánin“ sem höfðu verið alræmd vegna vaxtaokurs til lengri tíma. Það mun taka sinn tíma að sleikja sárin eftir að greiðslubyrði á nafnvaxtalánum tvöfaldaðist nánast og allar forsendur greiðslumats fuku út í veður og vind. Á þessum tíma var ekki sjálfsagt að miðstéttin héldi í skemmtireisur, sumarfrí, helgarferðir og tásuveður á Tene, kannski mörgum sinnum á ári. En það var þó flogið á Kaupmannahöfn reglulega og Lúxembúrg, þótt kannski ætti enginn beinlínis erindi þangað. Við heimkomu kárnaði gamanið ef eitthvað bitastætt hafði verið keypt, og var þar blessaða áfengið enn í brennidepli eins og svo oft á landinu bláa. Inn að tollafgreiðslunni myndaðist þráfaldlega löng röð þar sem tollverðir ríkisins veltu gaumgæfilega fyrir sér varningi sem stundum var kominn alla leið frá sólarströnd á Spáni. Það greiddist þó heldur úr flækjunni þegar tekin var upp tilskipun, eins og þekktist í ríkjunum á meginlandi Evrópu, sem virtist láta sér furðulega létt í rúmi liggja að skoða ofan í ferðatöskur túristana. Græn og rauð hlið tóku nú í meginatriðum við af hinum knáu og stundum söngelsku tollvörðum. Það bar þó alltaf reglulega vel í veiði. Sérstaklega þegar einhver delinkventinn hugðist með ósvífnu göngulagi ætla að stika í gegnum græna hliðið með fríhafnarpoka frá „Kastrup“. Komust yfirvöld þarna í feitt, í orðsins fyllstu merkingu. Lifrarkæfa grófhökkuð, osturinn knái „Gamle Ole“ og dönsk salamí, drottning unnu kjötvörunnar. Sú sem gripin var með bleiku pulsuna með öllum fituklessunum hvítu mátti sjá hana tekna til hliðar og kyngja sekt upp á ríflega sjöhundruð krónur íslenskar að núvirði. Var það mjög neyðarlegt að vera tekin til hliðar af tollvörðum eins og hver annar glæpamaður. Fyrir ferðalangana gilti í raun að hver einasti þeirra gat hugsanlega verið að smygla þannig að „sekur fundinn þar til sakleysi var sannað“, átti hér ágætlega við. Nokkrum árum síðar vakti furðu þegar þessi varningur fékkst allt í einu í stórverslunum eins og ekkert væri sjálfsagðara. Þrátt fyrir áhættuna, sem þarna var tekin, urðu ekki mikil veikindi að því er vitað er á „Dönskum dögum“ í Hagkaupum, hin síðari ár, né heldur þótt leyfður yrði innflutningur á stórhættulegum kjúklingum í framhaldinu. Í vitundarvakningu um heilsu og lífsstíl hefur orðið til kynslóð sem leggur sér varla kjöt til munns og á þetta ekki síst við um ungu kynslóðina. Brokkolí, laukar, papríka og jafnvel eggaldin komið alla leið frá Marokkó hafa nú haslað sér freklegan völl í grænmetisdeildinni. En þó eru yfirvöld ekki alveg búin að firra sig allri ábyrgð. Sveppir, franskar kartöflur og melónur fást nú með smá vörugjöldum, bara pínu pons eins og í þá gömlu góðu daga. Þriðjungs vörugjald reiknast ofan á sætar kartöflur sem mörlandinn er orðinn sólginn í, sennilega svona bara til öryggis, þótt þær séu ekki framleiddar hér á landi og enginn til að vernda. En allur er varinn vitaskuld góður. Höfundur skipar áttunda sæti á lista Viðreisnar í Reykjavíkurkjördæmi suður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Viðreisn Mest lesið Fara mínir kennarar að vinna í Kópavogslaug? Opið bréf til bæjarstjóra Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir Skoðun Er íslenska þjóðin að eldast? Þorsteinn Þorsteinsson Skoðun Aðalvandamálið við máltileinkun innflytjenda! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Hvert fer kílómetragjaldið mitt? Jokka G Birnudóttir, #2459 Skoðun Af hverju stríð? Helga Þórólfsdóttir Skoðun Óásættanleg meðferð á fjármunum félagsfólks VR – Hvar var stjórn VR? Þorsteinn Skúli Sveinsson Skoðun Það er samkeppni innan opinbera geirans um starfskrafta kennara Davíð Már Sigurðsson Skoðun Aðför að menntakerfinu Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun Nýtt húsnæðiskerfi á Íslandi: Norrænar hugmyndir opna dyrnar fyrir fyrstu kaupendur! Bjarni Þór Sigurðsson Skoðun Mýtan um óumflýjanlegan rússneskan sigur Erlingur Erlingsson Skoðun Skoðun Skoðun Aðför að menntakerfinu Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Er íslenska þjóðin að eldast? Þorsteinn Þorsteinsson skrifar Skoðun Áslaug Arna er framtíðin og sóknarfærið er ungt fólk Sybil Gréta Kristinsdóttir skrifar Skoðun Silja Bára, öruggur og faglegur leiðtogi fyrir Háskóla Íslands Margrét Gíslínudóttir skrifar Skoðun Hvert fer kílómetragjaldið mitt? Jokka G Birnudóttir, #2459 skrifar Skoðun Opið bréf til Nannýjar Örnu Guðmundsdóttir fulltrúa í stjórn Sambands íslenskra sveitarfélaga Jóhanna Ása Einarsdóttir,Gerður Einarsdóttir,Helga Björk Jóhannsdóttir,Margrét Skúladóttir,Bjarney Ingibjörg Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Eyðileggjandi umræða Guðný Pálsdóttir,Súsanna Margrét Gestsdóttir skrifar Skoðun Lýðræðið sigrar Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Innleiðing fjárhagskerfa skilar í 70% tilfella ekki tilætluðum árangri Stefán Ingi Arnarson skrifar Skoðun Tækifæri til að ljúka mannréttindamáli Þorsteins Pálssonar frá síðustu öld Bergur Hauksson skrifar Skoðun Aðalvandamálið við máltileinkun innflytjenda! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Lítil breyting sem getur skipt sköpum! Arnar Steinn Þórarinsson skrifar Skoðun Fara mínir kennarar að vinna í Kópavogslaug? Opið bréf til bæjarstjóra Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn styður Úkraínu Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Það er samkeppni innan opinbera geirans um starfskrafta kennara Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Nýtt húsnæðiskerfi á Íslandi: Norrænar hugmyndir opna dyrnar fyrir fyrstu kaupendur! Bjarni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Óásættanleg meðferð á fjármunum félagsfólks VR – Hvar var stjórn VR? Þorsteinn Skúli Sveinsson skrifar Skoðun Kjarkur og kraftur til að breyta Áslaug Hulda Jónsdóttir,Eydís Arna Líndal skrifar Skoðun Fjórföldun á stuðningi við Guðrúnu Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Góður fyrsti aldarfjórðungur Jón Guðni Ómarsson skrifar Skoðun Af hverju stríð? Helga Þórólfsdóttir skrifar Skoðun Donald Trump Jovana Pavlović skrifar Skoðun Hvammsvirkjun og framtíð laxfiska í Þjórsá Dr. Margaret Filardo,Elvar Örn Friðriksson skrifar Skoðun Stækkum Sjálfstæðisflokkinn Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Trú- og lífsskoðunarfélög í landi sammannlegs stjórnskipulags – er samt hætta á óeiningu? Svanur Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Hvers á Öskjuhlíðin að gjalda? Eyþór Máni Steinarsson skrifar Skoðun Karlveldið hefur enn ansi mörg andlit Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Stjórnarskráin Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun „Þetta er atriðið þar sem þið takið til fótanna…” Marta Wieczorek skrifar Skoðun Barátta hafnarverkamanna: Leiðin að viðurkenningu sem samningsaðili Sverrir Fannberg Júlíusson skrifar Sjá meira
Einhvern veginn var voða margt bannað á sokkabandsárum þess sem hér lemur lyklaborð. Samt hafði þegar átt sér stað mikil frelsisvæðing frá því á haftaárunum þegar „skömmtun“ var lykilhugtak og aðgangur að gæðum vel varðveittur, oft fyrir augljósa sérhagsmuni. Sumir fengu lán til að byggja húsnæði í hinum nýju hverfum, jafnvel ríkuleg sem fuðruðu upp í verðbólgubáli þeirra daga. Aðrir stóðu norpandi í biðröð með víxil undir hendinni sem vonast var til að útibústjóri skrifaði upp á, kannski út á flokksskírteini eða vensl. Þetta hefur verið agalegur tími fyrir ungar barnafjölskyldur sem hafa lifað milli vonar og ótta um efnhag heimilisins. Því miður hefur sigið á ógæfuhliðina í húsnæðismálum hálfri öld síðar svo enginn skilur eiginlega hvað fór úrskeiðis. Eftir niðursveiflu Covid tímabilsins tók við verðbólga af þeirri stærðargráðu að minnti á gömlu, vondu dagana þegar krónan var ekki gjaldgeng til gjaldeyriskaupa og vextir af lánum ruku upp. Tilraun til að hafa þetta öðruvisi mistókst herfilega og falleinkuninn var endanlega þegar Seðlabankinn réði unga fólkinu því að leita aftur í verðtryggðu „Íslandslánin“ sem höfðu verið alræmd vegna vaxtaokurs til lengri tíma. Það mun taka sinn tíma að sleikja sárin eftir að greiðslubyrði á nafnvaxtalánum tvöfaldaðist nánast og allar forsendur greiðslumats fuku út í veður og vind. Á þessum tíma var ekki sjálfsagt að miðstéttin héldi í skemmtireisur, sumarfrí, helgarferðir og tásuveður á Tene, kannski mörgum sinnum á ári. En það var þó flogið á Kaupmannahöfn reglulega og Lúxembúrg, þótt kannski ætti enginn beinlínis erindi þangað. Við heimkomu kárnaði gamanið ef eitthvað bitastætt hafði verið keypt, og var þar blessaða áfengið enn í brennidepli eins og svo oft á landinu bláa. Inn að tollafgreiðslunni myndaðist þráfaldlega löng röð þar sem tollverðir ríkisins veltu gaumgæfilega fyrir sér varningi sem stundum var kominn alla leið frá sólarströnd á Spáni. Það greiddist þó heldur úr flækjunni þegar tekin var upp tilskipun, eins og þekktist í ríkjunum á meginlandi Evrópu, sem virtist láta sér furðulega létt í rúmi liggja að skoða ofan í ferðatöskur túristana. Græn og rauð hlið tóku nú í meginatriðum við af hinum knáu og stundum söngelsku tollvörðum. Það bar þó alltaf reglulega vel í veiði. Sérstaklega þegar einhver delinkventinn hugðist með ósvífnu göngulagi ætla að stika í gegnum græna hliðið með fríhafnarpoka frá „Kastrup“. Komust yfirvöld þarna í feitt, í orðsins fyllstu merkingu. Lifrarkæfa grófhökkuð, osturinn knái „Gamle Ole“ og dönsk salamí, drottning unnu kjötvörunnar. Sú sem gripin var með bleiku pulsuna með öllum fituklessunum hvítu mátti sjá hana tekna til hliðar og kyngja sekt upp á ríflega sjöhundruð krónur íslenskar að núvirði. Var það mjög neyðarlegt að vera tekin til hliðar af tollvörðum eins og hver annar glæpamaður. Fyrir ferðalangana gilti í raun að hver einasti þeirra gat hugsanlega verið að smygla þannig að „sekur fundinn þar til sakleysi var sannað“, átti hér ágætlega við. Nokkrum árum síðar vakti furðu þegar þessi varningur fékkst allt í einu í stórverslunum eins og ekkert væri sjálfsagðara. Þrátt fyrir áhættuna, sem þarna var tekin, urðu ekki mikil veikindi að því er vitað er á „Dönskum dögum“ í Hagkaupum, hin síðari ár, né heldur þótt leyfður yrði innflutningur á stórhættulegum kjúklingum í framhaldinu. Í vitundarvakningu um heilsu og lífsstíl hefur orðið til kynslóð sem leggur sér varla kjöt til munns og á þetta ekki síst við um ungu kynslóðina. Brokkolí, laukar, papríka og jafnvel eggaldin komið alla leið frá Marokkó hafa nú haslað sér freklegan völl í grænmetisdeildinni. En þó eru yfirvöld ekki alveg búin að firra sig allri ábyrgð. Sveppir, franskar kartöflur og melónur fást nú með smá vörugjöldum, bara pínu pons eins og í þá gömlu góðu daga. Þriðjungs vörugjald reiknast ofan á sætar kartöflur sem mörlandinn er orðinn sólginn í, sennilega svona bara til öryggis, þótt þær séu ekki framleiddar hér á landi og enginn til að vernda. En allur er varinn vitaskuld góður. Höfundur skipar áttunda sæti á lista Viðreisnar í Reykjavíkurkjördæmi suður.
Fara mínir kennarar að vinna í Kópavogslaug? Opið bréf til bæjarstjóra Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir Skoðun
Óásættanleg meðferð á fjármunum félagsfólks VR – Hvar var stjórn VR? Þorsteinn Skúli Sveinsson Skoðun
Nýtt húsnæðiskerfi á Íslandi: Norrænar hugmyndir opna dyrnar fyrir fyrstu kaupendur! Bjarni Þór Sigurðsson Skoðun
Skoðun Silja Bára, öruggur og faglegur leiðtogi fyrir Háskóla Íslands Margrét Gíslínudóttir skrifar
Skoðun Opið bréf til Nannýjar Örnu Guðmundsdóttir fulltrúa í stjórn Sambands íslenskra sveitarfélaga Jóhanna Ása Einarsdóttir,Gerður Einarsdóttir,Helga Björk Jóhannsdóttir,Margrét Skúladóttir,Bjarney Ingibjörg Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Innleiðing fjárhagskerfa skilar í 70% tilfella ekki tilætluðum árangri Stefán Ingi Arnarson skrifar
Skoðun Tækifæri til að ljúka mannréttindamáli Þorsteins Pálssonar frá síðustu öld Bergur Hauksson skrifar
Skoðun Fara mínir kennarar að vinna í Kópavogslaug? Opið bréf til bæjarstjóra Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Það er samkeppni innan opinbera geirans um starfskrafta kennara Davíð Már Sigurðsson skrifar
Skoðun Nýtt húsnæðiskerfi á Íslandi: Norrænar hugmyndir opna dyrnar fyrir fyrstu kaupendur! Bjarni Þór Sigurðsson skrifar
Skoðun Óásættanleg meðferð á fjármunum félagsfólks VR – Hvar var stjórn VR? Þorsteinn Skúli Sveinsson skrifar
Skoðun Hvammsvirkjun og framtíð laxfiska í Þjórsá Dr. Margaret Filardo,Elvar Örn Friðriksson skrifar
Skoðun Trú- og lífsskoðunarfélög í landi sammannlegs stjórnskipulags – er samt hætta á óeiningu? Svanur Sigurbjörnsson skrifar
Skoðun Barátta hafnarverkamanna: Leiðin að viðurkenningu sem samningsaðili Sverrir Fannberg Júlíusson skrifar
Fara mínir kennarar að vinna í Kópavogslaug? Opið bréf til bæjarstjóra Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir Skoðun
Óásættanleg meðferð á fjármunum félagsfólks VR – Hvar var stjórn VR? Þorsteinn Skúli Sveinsson Skoðun
Nýtt húsnæðiskerfi á Íslandi: Norrænar hugmyndir opna dyrnar fyrir fyrstu kaupendur! Bjarni Þór Sigurðsson Skoðun