Stjórnmál og asnaskapur Guðmundur Steingrímsson skrifar 22. júlí 2019 08:00 Eitt helsta einkenni, og jafnframt það bagalegasta, á stjórnmálum okkar daga er þetta: Ef þú ert nógu mikill rugludallur og helst dóni líka sem skeytir engu um sannleika eða rök, geturðu verið nokkuð viss um að þú eigir góðan sjens á að ná í um það bil 20% fylgi í kosningum, jafnvel meira. Slíkt fylgi er nóg til að hafa veruleg áhrif í vestrænum lýðræðisríkjum. Ákaflega margir stjórnmálamenn víða um lönd hafa uppgötvað þetta, m.a. leiðtogi hins frjálsa heims svokallaður. Hann finnur sífellt nýja botna í málflutningi sínum, eins og við sáum dæmi um í liðinni viku þegar rasistagarg hans á Twitter ómaði um heimsbyggðina. Yfirgengilegur dónaskapur Trumps nýtur fylgis um 20% kosningabærra Bandaríkjamanna, held ég að megi óhikað áætla. Það getur nægt til sigurs í kosningum þar sem innan við helmingur mætir á kjörstað. Í Bretlandi hafa fjölmargir refir uppgötvað þetta trix og hafa náð að skapa glundroða þar í landi sér í hag á undanförnum misserum. Á Íslandi er útlit fyrir að nokkrir séu að spila þennan leik. Dónaröfl á Klausturbar skilar árangri. Virðingarleysi fyrir staðreyndum í flóknum deilumálum líka. Í rauninni er þetta mesta nýjungin í stjórnmálakænsku á síðari árum. Vertu bara nógu mikill asni.Nokkrar ástæður Það eru nokkrar ástæður fyrir því að þetta virkar. Í fyrsta lagi: Sértu nógu fáránlegur í yfirlýsingum og nógu skeytingarlaus um heilbrigða skynsemi eru verulegar líkur á að þú náir athygli óánægjufylgisins. Þetta eru þeir kjósendur sem eru svo óánægðir með tilveruna að þeir vilja helst kjósa til áhrifa þá aðila sem eru líklegir til þess að gera sem mestan usla. Þessir kjósendur vilja senda tundurskeyti með atkvæði sínu inn í „þetta drasl“. Önnur ástæða fyrir því að asnaskapur virkar liggur í offlæði upplýsinga og vissu afstæði sem ríkir um staðreyndir. Sú sem hefur kannað málin og gert rannsóknir þykir jafnvel hrokafull. Sumir kjósendur vilja ekki láta sérfræðinga segja sér fyrir verkum. Þeir eru líklegir til að kjósa — í tilvistarlegri uppreisn gegn þekkingu — þá aðila sem halda þveröfugu fram, helst alveg án rannsókna. Loftslagsmál eru ágætt dæmi um þetta. Í veröld þar sem eiginlega allir eru orðnir sammála um að mannkynið sé að tortíma sér getur verið snjallt að vera sá eini sem segir hið gagnstæða, og segja það nógu hátt. Þetta er dauðafæri til sérstöðu. Innra samtal kjósenda, sem hér liggur til grundvallar, er einhvern veginn svona: Ég ætla að kjósa þann sem segir annað en allir aðrir segja, vegna þess að ég geri það sem mér sýnist. Veröldin er mér andsnúin. Hér er tækifæri til að gera uppreisn gegn henni. Svona hugsa sumir, og muniði: Takmarkið er bara að ná í 20%. Það nægir. Engu máli skiptir þótt 80% hristi hausinn og fórni höndum.Traust skiptir litlu Þriðja ástæðan eru þessu tengd. Hún liggur í yfirgripsmiklu vantrausti sem ríkir almennt til stjórnmála. Vantraustið er í mörgum tilvikum áunnið en líka á vissan hátt kerfislægt. Í raun felst í stjórnmálaþátttöku ákveðin vantraustsgildra sem eiginlega allir þátttakendur í stjórnmálum lenda í. Hún felst í þeim yfirgripsmikla misskilningi að stjórnmálamenn, einir og sér, ráði einhverju. Kjósendur vilja að stjórnmálamenn lofi. Þeir gera það. Svo þegar á hólminn er komið geta þeir ekki staðið við loforð sín. Ástæðan fyrir því er einföld: Þeir ráða engu einir. Það er raunar gott og heitir valddreifing og lýðræði. Stjórnmálamenn í heilbrigðu lýðræðisríki verða alltaf að semja og koma til móts við önnur sjónarmið en sín eigin. Þeir ættu þess vegna aldrei að lofa neinu. Þeir ættu bara að segja hvað þeir, sem slíkir, vilja. Hvað þeir standa fyrir. Ekki meira. Vegna þessa misskilnings er andrúmsloft stjórnmálanna óheilbrigt og samband kjósenda og stjórnmálafólks í klessu. Það eru frábær tíðindi fyrir rugludalla. Í kringumstæðum þar sem eiginlega enginn nýtur trausts þurfa stigamenn ekki að hafa áhyggjur af trausti. Enginn er verri en hver annar. Nógu mikil athygli nægir til árangurs.Stærsta viðfangsefnið Fjórða ástæðan er líklega sú alvarlegasta. Til er óhemju fjöldi fólks sem einfaldlega trúir rugli. Jörðin er flöt. Evrópusambandið er samsæri. Litað fólk á að fara „heim til sín“. Gróðurhúsaáhrifin eru ekki til. Ef þú ert þannig innréttaður, eins og Trump og fleiri, geturðu talað til þessa fólks og verið þess maður. Atkvæði er atkvæði. Eftir stendur þá spurningin: Hvað á að gera í þessu? Mannkynið má alls ekki við svona löguðu. Blygðunarlausir apakettir mega ekki æða með veröldina í enn einn hörmungarhringinn. Jörðin hitnar. Nú þarf aðgerðir og samstöðu. Ógnir blasa við. Stærsta viðfangsefni nútímastjórnmála — og lífið liggur við — er að finna leið til þess að segja drullusokkum á einhvern hátt sem virkar að grjóthalda kjafti og skammast sín. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Guðmundur Steingrímsson Mest lesið Harka af sér og halda áfram Hulda Jónsdóttir Tölgyes Skoðun Gulur, rauður, blár og B+ Jón Pétur Zimsen Skoðun Hugleiðingar um virðismat kennara Bergur Hauksson Skoðun Mjólkursamsalan færir hundruð milljóna til erlendra bænda Ólafur Stephensen Skoðun Reykjavík er höfuðborg okkar allra Ásthildur Sturludóttir,Dagmar Ýr Stefánsdóttir,Eyrún Ingibjörg Sigþórsdóttir,Gerður Björk Sveinsdóttir,Íris Róbertsdóttir,Jóna Árný Þórðardóttir,Katrín Sigurjónsdóttir,Ragnheiður Jóna Ingimarsdóttir,Sigríður Júlía Brynleifsdóttir,Sigurjón Andrésson Skoðun Við kjósum Magnús Karl Lotta María Ellingsen,Jón Ólafsson Skoðun Í hverjum bekk býr rithöfundur – Ísland, land lifandi ævintýra Einar Mikael Sverrisson Skoðun Tryggjum gæði í mannvirkjaiðnaði Karólína Helga Símonardóttir Skoðun Vindmyllugarðar í einkaeigu ekki hagkvæmir fyrir almenning Hildur Þórðardóttir,Stefanía Gísladóttir Skoðun Óverðtryggð húsnæðislán til 25 ára Sigurður Ingi Jóhannsson Skoðun Skoðun Skoðun Jafnrétti sem leiðarljós í starfi Háskóla Íslands Silja Bára R. Ómarsdóttir skrifar Skoðun Skattspor ferðaþjónustunnar 184 milljarðar árið 2023 Pétur Óskarsson skrifar Skoðun Kynskiptur vinnumarkaður Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Við kjósum Magnús Karl Lotta María Ellingsen,Jón Ólafsson skrifar Skoðun Harka af sér og halda áfram Hulda Jónsdóttir Tölgyes skrifar Skoðun Mjólkursamsalan færir hundruð milljóna til erlendra bænda Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Gulur, rauður, blár og B+ Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Í hverjum bekk býr rithöfundur – Ísland, land lifandi ævintýra Einar Mikael Sverrisson skrifar Skoðun Tryggjum gæði í mannvirkjaiðnaði Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Reykjavík er höfuðborg okkar allra Ásthildur Sturludóttir,Dagmar Ýr Stefánsdóttir,Eyrún Ingibjörg Sigþórsdóttir,Gerður Björk Sveinsdóttir,Íris Róbertsdóttir,Jóna Árný Þórðardóttir,Katrín Sigurjónsdóttir,Ragnheiður Jóna Ingimarsdóttir,Sigríður Júlía Brynleifsdóttir,Sigurjón Andrésson skrifar Skoðun Fjárfestum í vegakerfinu Stefán Broddi Guðjónsson skrifar Skoðun Vandi Háskóla Ísland og lausnir – I – stéttarfélög Pétur Henry Petersen skrifar Skoðun Skjánotkun foreldra - tímarnir breytast og tengslin með? Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun Til þjónustu reiðubúin í Garðabæ Almar Guðmundsson skrifar Skoðun Vindmyllugarðar í einkaeigu ekki hagkvæmir fyrir almenning Hildur Þórðardóttir,Stefanía Gísladóttir skrifar Skoðun Tilvistarkreppa leikskólakennara? Helga Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Nauðgunarmál, 2. grein. Upplýsingar fást ekki Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Ekki láta aðra kjósa fyrir þig Flosi Eiríksson skrifar Skoðun Er tantra einungis um kynlíf? Rajan Parrikar skrifar Skoðun Óverðtryggð húsnæðislán til 25 ára Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Alþjóðlegir straumar í menntamálum: Valdeflum kennara Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Háskóli á heimsmælikvarða - Silju Báru í rektorinn! Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Velferð og öryggi barna í skólum og í almenningssamgöngum Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Hugleiðingar um virðismat kennara Bergur Hauksson skrifar Skoðun Hvar stendur barnið mitt í námi? Helga Sigurrós Valgeirsdóttir skrifar Skoðun Áslaug Arna er framtíðin Anton Berg Sævarsson,Birkir Örn Þorsteinsson,Birta Karen Tryggvadóttir,Hulda Dröfn Sveinbjörnsdóttir,Ísak Svavarsson,Lovísa Ólafsdóttir,Páll Orri Pálsson,Þorleifur Hallbjörn Ingólfsson skrifar Skoðun Minning fórnarlamba helfararinnar svívirt Einar Ólafsson skrifar Skoðun Minna af þér og meira af öðrum Heiða Björk Sturludóttir skrifar Skoðun Að byggja upp öfluga og flotta leikskóla til framtíðar Ísabella Markan skrifar Skoðun Að koma skriðdreka á Snæfellsnes Jón Ingi Hákonarson skrifar Sjá meira
Eitt helsta einkenni, og jafnframt það bagalegasta, á stjórnmálum okkar daga er þetta: Ef þú ert nógu mikill rugludallur og helst dóni líka sem skeytir engu um sannleika eða rök, geturðu verið nokkuð viss um að þú eigir góðan sjens á að ná í um það bil 20% fylgi í kosningum, jafnvel meira. Slíkt fylgi er nóg til að hafa veruleg áhrif í vestrænum lýðræðisríkjum. Ákaflega margir stjórnmálamenn víða um lönd hafa uppgötvað þetta, m.a. leiðtogi hins frjálsa heims svokallaður. Hann finnur sífellt nýja botna í málflutningi sínum, eins og við sáum dæmi um í liðinni viku þegar rasistagarg hans á Twitter ómaði um heimsbyggðina. Yfirgengilegur dónaskapur Trumps nýtur fylgis um 20% kosningabærra Bandaríkjamanna, held ég að megi óhikað áætla. Það getur nægt til sigurs í kosningum þar sem innan við helmingur mætir á kjörstað. Í Bretlandi hafa fjölmargir refir uppgötvað þetta trix og hafa náð að skapa glundroða þar í landi sér í hag á undanförnum misserum. Á Íslandi er útlit fyrir að nokkrir séu að spila þennan leik. Dónaröfl á Klausturbar skilar árangri. Virðingarleysi fyrir staðreyndum í flóknum deilumálum líka. Í rauninni er þetta mesta nýjungin í stjórnmálakænsku á síðari árum. Vertu bara nógu mikill asni.Nokkrar ástæður Það eru nokkrar ástæður fyrir því að þetta virkar. Í fyrsta lagi: Sértu nógu fáránlegur í yfirlýsingum og nógu skeytingarlaus um heilbrigða skynsemi eru verulegar líkur á að þú náir athygli óánægjufylgisins. Þetta eru þeir kjósendur sem eru svo óánægðir með tilveruna að þeir vilja helst kjósa til áhrifa þá aðila sem eru líklegir til þess að gera sem mestan usla. Þessir kjósendur vilja senda tundurskeyti með atkvæði sínu inn í „þetta drasl“. Önnur ástæða fyrir því að asnaskapur virkar liggur í offlæði upplýsinga og vissu afstæði sem ríkir um staðreyndir. Sú sem hefur kannað málin og gert rannsóknir þykir jafnvel hrokafull. Sumir kjósendur vilja ekki láta sérfræðinga segja sér fyrir verkum. Þeir eru líklegir til að kjósa — í tilvistarlegri uppreisn gegn þekkingu — þá aðila sem halda þveröfugu fram, helst alveg án rannsókna. Loftslagsmál eru ágætt dæmi um þetta. Í veröld þar sem eiginlega allir eru orðnir sammála um að mannkynið sé að tortíma sér getur verið snjallt að vera sá eini sem segir hið gagnstæða, og segja það nógu hátt. Þetta er dauðafæri til sérstöðu. Innra samtal kjósenda, sem hér liggur til grundvallar, er einhvern veginn svona: Ég ætla að kjósa þann sem segir annað en allir aðrir segja, vegna þess að ég geri það sem mér sýnist. Veröldin er mér andsnúin. Hér er tækifæri til að gera uppreisn gegn henni. Svona hugsa sumir, og muniði: Takmarkið er bara að ná í 20%. Það nægir. Engu máli skiptir þótt 80% hristi hausinn og fórni höndum.Traust skiptir litlu Þriðja ástæðan eru þessu tengd. Hún liggur í yfirgripsmiklu vantrausti sem ríkir almennt til stjórnmála. Vantraustið er í mörgum tilvikum áunnið en líka á vissan hátt kerfislægt. Í raun felst í stjórnmálaþátttöku ákveðin vantraustsgildra sem eiginlega allir þátttakendur í stjórnmálum lenda í. Hún felst í þeim yfirgripsmikla misskilningi að stjórnmálamenn, einir og sér, ráði einhverju. Kjósendur vilja að stjórnmálamenn lofi. Þeir gera það. Svo þegar á hólminn er komið geta þeir ekki staðið við loforð sín. Ástæðan fyrir því er einföld: Þeir ráða engu einir. Það er raunar gott og heitir valddreifing og lýðræði. Stjórnmálamenn í heilbrigðu lýðræðisríki verða alltaf að semja og koma til móts við önnur sjónarmið en sín eigin. Þeir ættu þess vegna aldrei að lofa neinu. Þeir ættu bara að segja hvað þeir, sem slíkir, vilja. Hvað þeir standa fyrir. Ekki meira. Vegna þessa misskilnings er andrúmsloft stjórnmálanna óheilbrigt og samband kjósenda og stjórnmálafólks í klessu. Það eru frábær tíðindi fyrir rugludalla. Í kringumstæðum þar sem eiginlega enginn nýtur trausts þurfa stigamenn ekki að hafa áhyggjur af trausti. Enginn er verri en hver annar. Nógu mikil athygli nægir til árangurs.Stærsta viðfangsefnið Fjórða ástæðan er líklega sú alvarlegasta. Til er óhemju fjöldi fólks sem einfaldlega trúir rugli. Jörðin er flöt. Evrópusambandið er samsæri. Litað fólk á að fara „heim til sín“. Gróðurhúsaáhrifin eru ekki til. Ef þú ert þannig innréttaður, eins og Trump og fleiri, geturðu talað til þessa fólks og verið þess maður. Atkvæði er atkvæði. Eftir stendur þá spurningin: Hvað á að gera í þessu? Mannkynið má alls ekki við svona löguðu. Blygðunarlausir apakettir mega ekki æða með veröldina í enn einn hörmungarhringinn. Jörðin hitnar. Nú þarf aðgerðir og samstöðu. Ógnir blasa við. Stærsta viðfangsefni nútímastjórnmála — og lífið liggur við — er að finna leið til þess að segja drullusokkum á einhvern hátt sem virkar að grjóthalda kjafti og skammast sín.
Reykjavík er höfuðborg okkar allra Ásthildur Sturludóttir,Dagmar Ýr Stefánsdóttir,Eyrún Ingibjörg Sigþórsdóttir,Gerður Björk Sveinsdóttir,Íris Róbertsdóttir,Jóna Árný Þórðardóttir,Katrín Sigurjónsdóttir,Ragnheiður Jóna Ingimarsdóttir,Sigríður Júlía Brynleifsdóttir,Sigurjón Andrésson Skoðun
Vindmyllugarðar í einkaeigu ekki hagkvæmir fyrir almenning Hildur Þórðardóttir,Stefanía Gísladóttir Skoðun
Skoðun Í hverjum bekk býr rithöfundur – Ísland, land lifandi ævintýra Einar Mikael Sverrisson skrifar
Skoðun Reykjavík er höfuðborg okkar allra Ásthildur Sturludóttir,Dagmar Ýr Stefánsdóttir,Eyrún Ingibjörg Sigþórsdóttir,Gerður Björk Sveinsdóttir,Íris Róbertsdóttir,Jóna Árný Þórðardóttir,Katrín Sigurjónsdóttir,Ragnheiður Jóna Ingimarsdóttir,Sigríður Júlía Brynleifsdóttir,Sigurjón Andrésson skrifar
Skoðun Vindmyllugarðar í einkaeigu ekki hagkvæmir fyrir almenning Hildur Þórðardóttir,Stefanía Gísladóttir skrifar
Skoðun Velferð og öryggi barna í skólum og í almenningssamgöngum Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar
Skoðun Áslaug Arna er framtíðin Anton Berg Sævarsson,Birkir Örn Þorsteinsson,Birta Karen Tryggvadóttir,Hulda Dröfn Sveinbjörnsdóttir,Ísak Svavarsson,Lovísa Ólafsdóttir,Páll Orri Pálsson,Þorleifur Hallbjörn Ingólfsson skrifar
Reykjavík er höfuðborg okkar allra Ásthildur Sturludóttir,Dagmar Ýr Stefánsdóttir,Eyrún Ingibjörg Sigþórsdóttir,Gerður Björk Sveinsdóttir,Íris Róbertsdóttir,Jóna Árný Þórðardóttir,Katrín Sigurjónsdóttir,Ragnheiður Jóna Ingimarsdóttir,Sigríður Júlía Brynleifsdóttir,Sigurjón Andrésson Skoðun
Vindmyllugarðar í einkaeigu ekki hagkvæmir fyrir almenning Hildur Þórðardóttir,Stefanía Gísladóttir Skoðun