Margir fastir í skyndi­lausnum

Mér finnst nálægðin við Öskjuhlíð og miðbæinn dásamlegur kostur,“ segir Ásta Kristjánsdóttir ljósmyndari sem hefur komið sér vel fyrir í Hlíðahverfinu í Reykjavík með átta ára gömlum syni sínum.

Hún skildi fyrir rúmu ári og þeim mæðginum gengur vel að finna nýjan takt. Sonur hennar gengur í skóla Hjallastefnunnar í Öskjuhlíð. „Þetta hverfi er fallegt og gróið og hefur upp á svo margt að bjóða. Sonur minn getur hjólað í skólann og þarf ekki að fara yfir stórar götur og ég fer reglulega í góða göngutúra sem ég gæti ekki verið án,“ segir Ásta.

Íbúðin er björt en hlýleg. Í stofunni hanga uppi tvær stórar myndir, af föður hennar Kristjáni Guðlaugssyni og ömmusystur hennar Guðmundu Elíasdóttur. „Hún hafði mikil áhrif á mig og var mikilvæg fyrirmynd. Á þessari mynd er hún 92 ára gömul. Hún var svo hláturmild og lífsglöð, það er varla hægt að fá betra veganesti í lífinu,“ segir Ásta en margir þekkja sögu Guðmundu úr merkilegri ævisögu hennar, Lífsjátningu, sem Ingólfur Margeirsson skráði.

„Mamma trukkur“

„Pabbi og mamma skildu þegar ég var tíu ára gömul og hann flutti til Noregs. Þar varð hann blaðamaður og seinna ritstjórnarfulltrúi hjá Aftenposten. Hann þvældist út um allan heim, meðal annars til Króatíu og Íraks á meðan á stríðinu stóð. Ég á hálf bróður úti í Noregi sem hefur verið í sama bransa en líka í pólitík. Ég og systir mín urðum eftir á Íslandi með mömmu,“ segir Ásta og segist hafa alist upp með sterkum konum.

„Mamma var algjör trukkur, hún starfaði sem hjúkrunarfræðingur og vann myrkranna á milli. Það var ekkert einfalt mál að vera einstæð, tveggja barna móðir á þessum tíma. Ég tók snemma á mig mikla ábyrgð, bara tíu ára passaði ég systur mína og hugsaði um heimilið á meðan mamma var að vinna. Stundum var hún á tvöföldum vöktum frá morgni til miðnættis. Þannig var það bara en amma bjó nálægt og ég sótti mikið til hennar.

Ég fullorðnaðist fljótt,“ segir Ásta. Hún var sautján ára gömul þegar hún hóf fyrirsætuferil sinn. „Ég hætti í MR eftir tvö ár og flutti alla leið til Tókýó í Japan. Mér fannst ég svo fullorðin, ég var bara tilbúin í þetta verkefni. En auðvitað hringdi ég stundum kollekt til mömmu heima á Íslandi þegar ég var blönk og bað hana að hjálpa mér,“ segir hún og brosir.

„Það var í Tókýó sem ljósmyndaáhuginn kviknaði af alvöru. „Ég hef engar skelfilegar sögur að segja úr bransanum. Þvert á móti þá nærði hann áhuga minn á ferðalögum, listum og ljósmyndum. Ég trúi því að þeir hlutir sem þú veitir mikla athygli vaxi og dafni. Ég byrjaði að taka svarthvítar myndir í Tókýó þegar ég þrammaði um borgina og fór í prufur, þar var allt svo framandi fyrir sautján ára stelpu frá Íslandi. Ég fór svo smám saman að prófa mig meira áfram á ferðalögum mínum um heiminn og áhuginn vatt upp á sig. Ég ferðaðist og bjó á þessum árum á Taívan, í London, New York, Japan og Kóreu, og mér fannst ég svo óskaplega fullorðin,“ segir hún.

Lærði af ferðalögunum

Ferðalögin sem Ásta upplifði á unglingsaldri héldu áfram og hún hefur á ævi sinni búið á ótrúlegustu stöðum um allan heim. Í ólíkum stórborgum í mismunandi heimsálfum og á afskekktum svæðum í miklu fámenni. Indlandi, Kanada og Síberíu, svo fáein dæmi séu nefnd.

„Ég hef lært mikið af ferðalögum mínum. Fyrst og fremst að bera virðingu fyrir mismunandi fólki, sama af hvaða stétt það er eða hvaða trúarbrögð það aðhyllist. Það allra mikilvægasta sem ég lærði er að við erum öll eins í grunninn. Við höfum sömu tilfinningar og þarfir, og við erum f lest í grunninn góð og velviljuð. Ég er þakklát fyrir að hafa fengið að skoða heiminn og held að það sé hollt að fara reglulega út úr öryggisboxinu og sjá hvernig aðrir hafa það.“

Ásta eignaðist frumburð sinn 25 ára gömul á Íslandi. „Þá breyttist líf mitt. Tilgangur lífs míns var fundinn og mér fannst þegar ég fékk hana í fangið að ég hefði fundið hana aftur. Eins og að áður hefði eitthvað vantað. Einu sinni sagði mér indverskur miðill að við hefðum farið saman í gegnum fyrri líf og fundið hvor aðra aftur í þessu lífi. Ég fann slíka tilfinningu. Ég tók dóttur mína með í flest ferðalögin, hún var alltaf mér við hlið. Við erum mjög samrýndar, ég tala við hana á hverjum degi. Stundum oft á dag. Og nú hefur hún gert mig að ömmu,“ segir Ásta og ljómar.

Ömmuhlutverkið merkilegt

„Mig langaði alltaf til að eiga að minnsta kosti fimm börn. En ég og faðir hennar skildum þegar hún var átta ára gömul. Ég eignaðist svo strákinn minn mörgum árum seinna með öðrum manni.

Draumurinn um að eignast öll þessi börn rættist að nokkru leyti því ég á tvö börn, einn stjúpson sem kemur mikið til mín og nú á ég eina litla ömmustelpu. Ömmuhlutverkið er stórmerkilegt og alveg frábært. Það kom mér á óvart en ég er svo tilbúin í þetta nýja hlutverk. Ég fæ að sýna henni hlýju án þess að hafa stjórn eða bera á henni alla ábyrgð.“

Ásta upplifir ekki eirðarleysi eins og margir gera í kjölfar skilnaðar. „Það er skrýtið að mörgu leyti að skilja. Það er auðvitað álag og það er alltaf svakalega erfitt, þó maður skilji í góðu eins og ég gerði. Það eru líka alltaf tækifæri í erfiðum verkefnum og áföllum, þar vex maður og þá reynir virkilega á vöðva sem maður er ekki vanur að nota. Ef maður nær að styrkja þann vöðva þá er maður sterkari og getur miðlað af reynslu sinni. Það er nýtt fyrir mér að hafa allan þennan tíma fyrir sjálfa mig, þegar strákurinn minn er hjá pabba sínum. Í raun og veru gæti ég allt eins hagað lífi mínu eins og unglingur ef ég hefði ekki margt á minni könnu,“ segir Ásta.

„Þessi tími nýtist vel til að rækta sjálfa mig. Ég held að konur geri allt of miklar kröfur til sín. Ég gerði það að minnsta kosti eftir skilnaðinn og varð ofsalega þreytt og svolítið neikvæð líka. Vinkona mín leiddi mig hins vegar á réttan stað og benti mér á að koma á á öndunarnámskeið til Nicolai Engelbrecht. Ég þóttist fyrst ekki hafa tíma en lét mig svo hafa það að fara til hans. Þetta var algjört fyrir og eftir!“ lýsir Ásta.

Öndunaræfingar og jóga

Nicolai var staddur hér á Íslandi á síðasta ári og kenndi Íslendingum að nýta öndun til að leita inn á við, losa um streituvalda og erfiða lífsreynslu.

„Þetta breytti mér, ég losaði um svakalega mikla spennu en hlóðst líka af mikilli orku. Ég hef aldrei fundið eins öflugt verkfæri til að komast í gott jafnvægi og líða betur. Ég er mjög hrifin af þessum öndunaræfingum því þarna nær maður sambandi við kjarnann sinn og svo eru æfingarnar sjálf bærar. Allir geta gert þessar öndunaræfingar heima hjá sér. Ég get kennt þér og svo kennir þú öðrum, ef allir gera þetta þá trúi ég að samfélagið verði betra. Við verðum þolinmóðari gagnvart okkur sjálfum og öðru fólki. Mér finnst með þessum einföldu aðferðum eins og það sé verndarhjúpur í kringum mig sem fyllir mig værð, og ég er fyrir vikið miklu tillitssamari við sjálfa mig og aðra.“

Snyrtivörur úr lýsi

Hún nýtir nú reynslu sína og bakgrunn og hefur þróað nýjar snyrtivörur og bætiefni úr lýsi sem eru framleiddar á Íslandi. Ásta stofnaði fyrirtækið Oil of Iceland og fyrsta vörulínan er komin á markað. Línan samanstendur af tveimur vörum, serum-dropum og bætiefni.

„Serum-olían er náttúruleg afurð sem er búin til úr lífrænni sandalviðarolíu og þorskalýsi. Bætiefnið samanstendur af ómega-3, kollageni og hyaluronic-sýru.“

Ásta var með mikið og þrálátt exem og ofnæmi frá unga aldri. Hún fór að prófa sig áfram með lýsi og bar á blettina og árangurinn var góður.

„Ég vil leggja áherslu á húðheilsu og hvetja konur til að styrkja húðina, stærsta líffærið okkar. Við vitum að krem eða serum eitt og sér getur haft áhrif en það skiptir líka miklu máli að sofa vel, borða hollan mat, draga úr streitu, drekka nóg vatn og stunda einhvers konar hreyfingu. Að njóta lífsins og gefa sér tíma skiptir líka miklu máli,“ leggur Ásta áherslu á og segir að konur ættu að vera vakandi fyrir því að láta ekki selja sér skyndilausnir.

„Það var alltaf til lýsi heima og ég eins og flestir Íslendingar tók eina skeið á dag og tek enn. Ég vildi þróa vöru sem myndi bæta einhverju góðu við líf kvenna og legg áherslu á heildræna nálgun til að byggja upp húðina. “

Exem og ofnæmi Ástu var mjög erfitt viðureignar fyrir nokkrum árum og hún sýnir blaðamanni mynd af sér þar sem einkennin eru slæm. En nú bólar ekki á neinum einkennum.

„Þetta var fyrir fjórum árum, ég þurfti oft að nota sterakrem, taka ofnæmislyf og fara í ljós til að halda exeminu niðri. Ég reyni að vera jákvæð og hugsa með mér að líkami minn sé einfaldlega svo klár að láta mig vita þegar ég þarf að fara betur með mig. Ef ég er í ójafnvægi, að borða óhollt eða nota óvandaðar vörur þá finn ég strax fyrir því. Í dag borða ég lítinn sykur og hveiti og engar mjólkurvörur. Svo nota ég auðvitað olíuna mína á næturnar. Ég er samt ekki hrifin af öfgum og það er mjög persónubundið hvað er gott fyrir fólk. Sumir þola meira kaffi á meðan aðrir þurfa minni svefn. En við getum öll gert betur við okkur. Að gæta húðarinnar er spurning um að fjárfesta í heilsu sinni, til þess þarf tíma og alúð en alls ekki dýrustu kremin,“ segir Ásta og segir mikilvægt fyrir konur að standast þrýstinginn á að kaupa eitthvað sem þær þurfa ekki á að halda.

Lítil atriði geta breytt miklu

„Við erum öll í sama stríðinu, þurfum að klára vinnudaginn, sinna fjölskyldu og vinum, gefa af okkur og reyna líka að rækta líkama og sál. Því miður gefa flestir það eftir að rækta líkama og sál, það endar oftast neðst á „to do“-listanum,“ segir Ásta og segir einmitt þess vegna marga fasta í skyndilausnum.

„Ég hef lært svo margt sjálf af því að vera undir álagi og vinna mig út úr erfiðleikum. Þegar við förum út um dyrnar á morgnana þá dugir ekki að fá sér bara sterkan kaffibolla til að koma mér af stað. Við vitum það vel að við þurfum að hlaða batteríin og næra sálina en erum svolítið ráðalaus. Hvað er hægt að gera? Ég hef verið að æfa mig í því að finna lausnir á þessum vanda í mörg ár og er þakklát fyrir alla veggina sem ég hef rekist á, þeir gerðu mig að því sem ég er. Ég byrjaði fyrir tvítugt að lesa Dale Carnegie og Brian Tracy, fór ung í Al-Anon. Síðar fór ég að leita í jóga og hugleiðslu. Ég náði hins vegar aldrei almennilega að hugleiða fyrr en ég lærði rétta tækni við að anda. Við erum öll að leita að því rétta. En staðreyndin er sú að það eru nokkur lítil atriði sem geta breytt mjög miklu í lífi hvers og eins. Það er til dæmis dýpri öndun, góður svefn, minna kaffi og meira vatn! Einfalt og kostar ekki mikið,“ segir Ásta og tekur það fram að þetta sé æviverkefni.

„Auðvitað á ég slæma daga, að finna jafnvægi er æviverkefni. En öndunaræfingarnar hafa reynst svo vel að ég hef kennt vinum og fjölskyldu þær æfingar sem ég lærði af Nicolai og þær skipta sköpum í mínu lífi. Ég geri þessar æfingar á hverjum morgni áður en sonur minn vaknar og allt fer á fullt, þær taka stuttan tíma en breyta miklu. Lýsið er líka mikilvægt okkur Íslendingum og það er merkilegt hvað það virkar vel á húðina. Það getur í raun hver sem er prófað að kaupa sér lýsisflösku og borið á sig. Mín vara er betrumbætt að því leyti að hún er mildari, er í betri umbúðum og ilmar betur. Svo er bætiefnið mikilvæg viðbót. Manstu þegar þú varst átta ára? Hvernig þér leið?“ spyr Ásta.

„Það er þessi tilfinning um að allt sé hægt en á sama tíma er maður öruggur og rólegur. Á þessum aldri erum við svo beintengd kjarnanum okkar. Þegar maður verður fullorðinn sækir að manni löngun til að finna þetta aftur. Ég er næst því að vera þar í lífinu núna.“

Upplifði óöryggi í Kaíró

Ásta er nýkomin úr ferðalagi til Kaíró. Þangað fór hún á vegum ReCover-samtakanna í ljósmyndaverkefni tengt flóttafólki.

„Þetta var magnað og lærdómsríkt ferðalag. Ég fékk skilaboð frá vinkonu minni sem er búsett þar í landi um að ég skyldi koma með túrtappa með mér. Það er nefnilega varla hægt að kaupa þá þar. Það er skelfilegt, konur upplifa skömm vegna kynfæra sinna. Mikil skömm fylgir því að kona sé á blæðingum og enn þá eru ungar stúlkur að ganga í hjónaband með eldri karlmönnum. Ég fékk vægt menningarsjokk í borginni, feðraveldið var svo yfirþyrmandi. Ég hef hvergi í heiminum fundið eins mikið fyrir því og þarna. Veruleiki kvenna í borginni er sá að þær eru algjörlega upp á eiginmenn sína komnar. Ef þú ert ekki gift, þá getur þú ekki leigt þér íbúð. Ég hef aldrei áður fundið fyrir jafn miklu virðingarleysi og jafnvel fyrirlitningu sem kona og í þessari borg. Það var stundum ekki hlustað á mig, það var eins og ég væri ekki til. Ég upplifði líka mikið óöryggi, þarna fannst mér að ef einhver myndi ráðast að mér í fjölmenni þá myndi enginn koma mér til hjálpar.“

Sagði takk við mömmu sína

Ásta segist hafa snúið heim til Íslands full þakklætis. „Ég sagði takk við mömmu og í huganum þakkaði ég öllum þeim konum sem börðust og berjast enn fyrir réttindum okkar. Þetta eru ekki sjálfsögð réttindi og það er hægt að taka þau af okkur. Við þurfum að halda okkur við efnið. Það er sorglegt að árið 2019 halli svo mikið á konur í heiminum. Ég er þakklát fyrir að geta fengið mér hreint vatn úr krananum heima, andað að mér hreinu lofti og að hafa réttindi. Að vera ekki álitin úrhrak þótt ég sé einstæð móðir. Þetta var því góð ferð þótt hún hafi verið erfið,“ segir Ásta.

„Ég er enn staðráðnari í en ég var áður að láta gott af mér leiða. Einhver gæti spurt: En hvað get ég gert til að breyta heiminum? Líðan kvenna í Kaíró? Óréttlæti heimsins? Ég lærði það þegar ég bjó á Indlandi þar sem margt fólk býr við mikla fátækt og erfiðleika að viðhorfið skiptir miklu máli. Ef velvildin ræður för, ef allir gera eitthvað eitt. Ef allir myndu hjálpa einni manneskju á hverjum degi, þá yrði lífið og heimurinn betri staður. Við getum hreinlega byrjað á litlu hlutunum, æða ekki út um dyrnar á morgnana eftir að hafa svolgrað í okkur kaffibollann. Heldur staldra við og gefa sér og öðrum það eina sem er raunverulega dýrmætt. Tíma.“