Orkuskipti kalla á breytta gjaldtöku í samgöngum Jökull Sólberg Auðunsson skrifar 7. október 2020 06:00 Á dögunum var kynnt ný orkustefna til ársins 2050. Sýnin er fögur og hér eru innviðir til staðar sem gera hana trúverðuga. Til hliðsjónar er stefna stjórnvalda um kolefnishlutleysi árið 2040. Stærsti liðurinn í því er að draga úr notkun innfluttra orkugjafa í vegasamgöngum. Um áramótin tók gildi framlenging á niðurfellingu virðisaukaskatts á ökutækjum sem eru knúin rafmagni. Í þeim fríðindum felst stærsta staka aðgerð ríkisstjórnarinnar í átt að kolefnishlutleysi fram að þessu. Niðurfellingin er að skila ótvíræðum árangri og skipar Ísland annað sæti á eftir Noregi í hlut skráningu rafbíla. Í september voru hreinir rafbílar 49% af öllum nýskráðum fólksbifreiðum (24% það sem af er ári). Á hverju ári lækkar í þokkabót kostnaður á rafhlöðupakkningum. Árið 2011 áætluðu sérfræðingar Bloomberg NEF að verðið yrði komið niður í $350 fyrir hverja kílowattstund árið 2020. Verðið er hinsvegar í dag nær $132 per kílówattstund og lækkar enn. Að þessu öllu gefnu er ekki ljóst hvort meðgjöf af hálfu ríkisins verður þörf innan fárra ára til að gera rafbíla að fýsilegum kosti fyrir neytendur. Tímabært er að endurskoða alla álagningu sem tengist samgöngum til að rétta hlut mismunandi samgöngumáta og orkugjafa, sem og að rétta hlut ríkis og sveitarfélaga í tekjustofnum. Ísland hefur, eins og margar Evrópuþjóðir, tekið stóran hluta af sínum tekjustofni fyrir gatnagerð og önnur bíltengd gjöld í gegnum álögur á eldsneyti. Eftir því sem bensíndælunum fækkar og heimahleðslum fjölgar þarf að endurskoða þessa gjaldtöku og finna nýja tekjustofna. Tafagjöld og vegtollar hafa verið nefndir og ræddir. Sitt sýnist hverjum um sanngirni og útfærslu á slíkri gjaldtöku. Minna hefur verið rætt um að gjaldtaka á bílastæðum geti fyllt í þessar eyður. Að skilgreina bílastæði á vinnustað sem skattskyld hlunnindi væri stórt skref í rétta átt. Í dag er enn mikið framboð af bílastæðum þar sem miklar kvaðir hafa verið í skipulagi um að láta holskeflu bílastæða fylgja mestallri mannvirkjagerð í fjölmörg ár. Reykjavíkurborg steig mikilvægt skref þegar fallið var frá lágmarkskröfum um fjölda bílastæða í skipulagi og hóflegri viðmið innleidd í staðinn. Þessar reglur þarf að samræma í svæðisskipulagi. Þegar kemur að gjaldtöku bílastæða þarf að tileinka sér einfalda hugsun: Ef fólk finnur ekki laust stæði eru þau of ódýr. Ef vel tekst til fækkar stæðum í hlutfalli við byggða fermetra. Þá hækkar verðmat Ríkisskattsstjóra á bílastæði á vinnustað, fólk sækist eftir íbúapössum til að tryggja sitt pláss og koll af kolli. Hægt og rólega verður til gjaldstofn fyrir bæði ríki og sveitarfélög sem kemur í stað eldsneytiskatta sem falla bara á helming nýskráðra bíla. Á meðan enn er nóg af bílastæðum þarf að skoða gjaldtöku sem miðar við ekna kílómetra með upplýsingagjöf frá þjónustuveitendum bifreiða í miðlægan gagnagrunn. Í þessu kerfi mætti hækka kolefnisgjald en lækka heildarálögur á eldsneyti með afnámi olíu- og bensíngjalds. Þá komum við að öðru sjónarmiði; orkuskipti til að draga úr losun. Aðgerðir sem ríma við markmiðið um kolefnishlutlaust Ísland árið 2040 kalla á djarfa áætlun. Til að ná árangri þarf að draga úr heildarferðaþörf, fjölga valkostum í samgöngum og sjá svo til þess að úreld tækni mæti algjörum afgangi í nýskráningum. Í aðdraganda skráningarbanns brunabíla (bifreiðum sem ganga fyrir jarðefnaeldsneyti) þarf að hækka skráningargjöld þeirra. Á móti þarf að draga úr niðurfellingum virðisaukaskatts á hinna hreinu bíla í þrepum. Með þessari aðferð er hægt að tryggja áframhaldandi hækkandi hlut nýskráningar á rafbílum og endurheimta á sama tíma skattstofn sem hleypur á milljörðum króna á hverju ári. Áform eru um að skráningarbannið taki gildi 2030. Með því að færa okkur úr umbun grænna bíla í stigmagnandi gjaldtöku við skráningu brunabíla verða aðrir kostir fyrir utan fólksbílinn meira aðlaðandi gagnvart neytendum þar sem vöruflokkurinn í heild fær minni ívilnun. Með þessum hvötum – gjaldtöku og skattlagningu af bílastæðum ásamt breytingum á skráningum fólksbíla – getum við gert skattheimtu sanngjarna. Heildsteypt aðgerðaráætlun lítur þá svona út: Gerum bílastæði á vinnustað að skattskyldum hlunnindum Lækkum álögur á eldsneyti en hækkum kolefnisgjald Fösum út niðurfellingu virðisaukaskatts á rafbílum Fösum inn auknum álögum við skráningu brunabíla Innleiðum nútímaleg viðmið um bílastæðakröfur í skipulagi, samræmum þau viðmið í svæðisskipulagi Leyfum bílastæðapössum sveitarfélaga að tryggja fólki bílastæði á borgarlandi við heimili Setjum upp miðlægan gagnagrunn þar sem þjónustuaðilar í bílgreinum skjala ekna kílómetra Höfundur er stofnandi Planitor. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Orkumál Vegtollar Samgöngur Jökull Sólberg Mest lesið Halldór 29.03.2025 Halldór Forsjárhyggja Sjálfstæðis- og Framsóknarfólks í Hafnarfirði í garð fólks með fötlun Stefán Már Gunnlaugsson Skoðun Hugtakastríðið mikla Sigmar Guðmundsson Skoðun Falsfréttastjóri RÚV dýpkar holuna sína Einar Steingrímsson Skoðun Ákall um breytingar Gissur Freyr Gissurarson Skoðun Ekki er allt sem sýnist Ólafur Helgi Marteinsson Skoðun Skóli án aðgreiningar: Hentar ýktasta mynd skólastefnunnar öllum börnum? Jóna Sigríður Valbergsdóttir Skoðun Hrynur sjávarútvegur? Stefán Ólafsson Skoðun Laun kvenna og karla Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Vanfjármögnun vísindanna Magnús Hallsson,Styrmir Hallsson Skoðun Skoðun Skoðun Hugtakastríðið mikla Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Forsjárhyggja Sjálfstæðis- og Framsóknarfólks í Hafnarfirði í garð fólks með fötlun Stefán Már Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki er allt sem sýnist Ólafur Helgi Marteinsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar: Hentar ýktasta mynd skólastefnunnar öllum börnum? Jóna Sigríður Valbergsdóttir skrifar Skoðun Vilji til að rjúfa kyrrstöðu í húsnæðiskreppunni Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Grænt ál frá Íslandi er mikilvægt fyrir sjálfstæða Evrópu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Þegar barn óttast önnur börn Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Falsfréttastjóri RÚV dýpkar holuna sína Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Ákall um breytingar Gissur Freyr Gissurarson skrifar Skoðun Veit sem sagt Grímur betur? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig talar maður við tölvur og hafa vélar rökhugsun? Henning Arnór Úlfarsson skrifar Skoðun Laun kvenna og karla Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Verkin sem ríkisstjórnin verður dæmd af Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Open Letter to new HÍ Rector re Disability Support Hópur starfsfólks og nemenda við HÍ skrifar Skoðun Vanfjármögnun vísindanna Magnús Hallsson,Styrmir Hallsson skrifar Skoðun Kárhóll og Kína: Þegar vísindi verða pólitísk tól Davíð Michelsen skrifar Skoðun Mál Ásthildar Lóu Þórsdóttur – Hvernig manneskjur viljum við vera? Hulda Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Ríkisstjórn gegn fjölskyldusameiningum? Þorbjörg Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Lýðræðið deyr í myrkrinu Heiðar Örn Sigurfinnsson skrifar Skoðun Færni til framtíðar Álfheiður Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Ofbeldi Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Lestu Gaza Móheiður Hlíf Geirlaugsdóttir skrifar Skoðun Ný fjármálaáætlun - tækifæri til að efna loforðin um bætt geðheilbrigði Sandra B. Franks skrifar Skoðun 10 ár og bull í lokin Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Opið bréf til atvinnuvegaráðherra: 48 daga, nei takk Gísli Gunnar Marteinsson skrifar Skoðun Á nú að opinbera það að ég veit í rauninni ekki neitt? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Háskóli Höfuðborgarinnar, ekki Íslands Arent Orri Claessen,Gunnar Ásgrímsson skrifar Skoðun Hrynur sjávarútvegur? Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Iftar, agape og Eid: Kristnir og múslimar við sama borð Hilal Kücükakin Kizilkaya,Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Bætt skipulag fyrir stúdenta Aðalsteinn Haukur Sverrisson ,Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Sjá meira
Á dögunum var kynnt ný orkustefna til ársins 2050. Sýnin er fögur og hér eru innviðir til staðar sem gera hana trúverðuga. Til hliðsjónar er stefna stjórnvalda um kolefnishlutleysi árið 2040. Stærsti liðurinn í því er að draga úr notkun innfluttra orkugjafa í vegasamgöngum. Um áramótin tók gildi framlenging á niðurfellingu virðisaukaskatts á ökutækjum sem eru knúin rafmagni. Í þeim fríðindum felst stærsta staka aðgerð ríkisstjórnarinnar í átt að kolefnishlutleysi fram að þessu. Niðurfellingin er að skila ótvíræðum árangri og skipar Ísland annað sæti á eftir Noregi í hlut skráningu rafbíla. Í september voru hreinir rafbílar 49% af öllum nýskráðum fólksbifreiðum (24% það sem af er ári). Á hverju ári lækkar í þokkabót kostnaður á rafhlöðupakkningum. Árið 2011 áætluðu sérfræðingar Bloomberg NEF að verðið yrði komið niður í $350 fyrir hverja kílowattstund árið 2020. Verðið er hinsvegar í dag nær $132 per kílówattstund og lækkar enn. Að þessu öllu gefnu er ekki ljóst hvort meðgjöf af hálfu ríkisins verður þörf innan fárra ára til að gera rafbíla að fýsilegum kosti fyrir neytendur. Tímabært er að endurskoða alla álagningu sem tengist samgöngum til að rétta hlut mismunandi samgöngumáta og orkugjafa, sem og að rétta hlut ríkis og sveitarfélaga í tekjustofnum. Ísland hefur, eins og margar Evrópuþjóðir, tekið stóran hluta af sínum tekjustofni fyrir gatnagerð og önnur bíltengd gjöld í gegnum álögur á eldsneyti. Eftir því sem bensíndælunum fækkar og heimahleðslum fjölgar þarf að endurskoða þessa gjaldtöku og finna nýja tekjustofna. Tafagjöld og vegtollar hafa verið nefndir og ræddir. Sitt sýnist hverjum um sanngirni og útfærslu á slíkri gjaldtöku. Minna hefur verið rætt um að gjaldtaka á bílastæðum geti fyllt í þessar eyður. Að skilgreina bílastæði á vinnustað sem skattskyld hlunnindi væri stórt skref í rétta átt. Í dag er enn mikið framboð af bílastæðum þar sem miklar kvaðir hafa verið í skipulagi um að láta holskeflu bílastæða fylgja mestallri mannvirkjagerð í fjölmörg ár. Reykjavíkurborg steig mikilvægt skref þegar fallið var frá lágmarkskröfum um fjölda bílastæða í skipulagi og hóflegri viðmið innleidd í staðinn. Þessar reglur þarf að samræma í svæðisskipulagi. Þegar kemur að gjaldtöku bílastæða þarf að tileinka sér einfalda hugsun: Ef fólk finnur ekki laust stæði eru þau of ódýr. Ef vel tekst til fækkar stæðum í hlutfalli við byggða fermetra. Þá hækkar verðmat Ríkisskattsstjóra á bílastæði á vinnustað, fólk sækist eftir íbúapössum til að tryggja sitt pláss og koll af kolli. Hægt og rólega verður til gjaldstofn fyrir bæði ríki og sveitarfélög sem kemur í stað eldsneytiskatta sem falla bara á helming nýskráðra bíla. Á meðan enn er nóg af bílastæðum þarf að skoða gjaldtöku sem miðar við ekna kílómetra með upplýsingagjöf frá þjónustuveitendum bifreiða í miðlægan gagnagrunn. Í þessu kerfi mætti hækka kolefnisgjald en lækka heildarálögur á eldsneyti með afnámi olíu- og bensíngjalds. Þá komum við að öðru sjónarmiði; orkuskipti til að draga úr losun. Aðgerðir sem ríma við markmiðið um kolefnishlutlaust Ísland árið 2040 kalla á djarfa áætlun. Til að ná árangri þarf að draga úr heildarferðaþörf, fjölga valkostum í samgöngum og sjá svo til þess að úreld tækni mæti algjörum afgangi í nýskráningum. Í aðdraganda skráningarbanns brunabíla (bifreiðum sem ganga fyrir jarðefnaeldsneyti) þarf að hækka skráningargjöld þeirra. Á móti þarf að draga úr niðurfellingum virðisaukaskatts á hinna hreinu bíla í þrepum. Með þessari aðferð er hægt að tryggja áframhaldandi hækkandi hlut nýskráningar á rafbílum og endurheimta á sama tíma skattstofn sem hleypur á milljörðum króna á hverju ári. Áform eru um að skráningarbannið taki gildi 2030. Með því að færa okkur úr umbun grænna bíla í stigmagnandi gjaldtöku við skráningu brunabíla verða aðrir kostir fyrir utan fólksbílinn meira aðlaðandi gagnvart neytendum þar sem vöruflokkurinn í heild fær minni ívilnun. Með þessum hvötum – gjaldtöku og skattlagningu af bílastæðum ásamt breytingum á skráningum fólksbíla – getum við gert skattheimtu sanngjarna. Heildsteypt aðgerðaráætlun lítur þá svona út: Gerum bílastæði á vinnustað að skattskyldum hlunnindum Lækkum álögur á eldsneyti en hækkum kolefnisgjald Fösum út niðurfellingu virðisaukaskatts á rafbílum Fösum inn auknum álögum við skráningu brunabíla Innleiðum nútímaleg viðmið um bílastæðakröfur í skipulagi, samræmum þau viðmið í svæðisskipulagi Leyfum bílastæðapössum sveitarfélaga að tryggja fólki bílastæði á borgarlandi við heimili Setjum upp miðlægan gagnagrunn þar sem þjónustuaðilar í bílgreinum skjala ekna kílómetra Höfundur er stofnandi Planitor.
Forsjárhyggja Sjálfstæðis- og Framsóknarfólks í Hafnarfirði í garð fólks með fötlun Stefán Már Gunnlaugsson Skoðun
Skóli án aðgreiningar: Hentar ýktasta mynd skólastefnunnar öllum börnum? Jóna Sigríður Valbergsdóttir Skoðun
Skoðun Forsjárhyggja Sjálfstæðis- og Framsóknarfólks í Hafnarfirði í garð fólks með fötlun Stefán Már Gunnlaugsson skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar: Hentar ýktasta mynd skólastefnunnar öllum börnum? Jóna Sigríður Valbergsdóttir skrifar
Skoðun Grænt ál frá Íslandi er mikilvægt fyrir sjálfstæða Evrópu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar
Skoðun Open Letter to new HÍ Rector re Disability Support Hópur starfsfólks og nemenda við HÍ skrifar
Skoðun Mál Ásthildar Lóu Þórsdóttur – Hvernig manneskjur viljum við vera? Hulda Steingrímsdóttir skrifar
Skoðun Ný fjármálaáætlun - tækifæri til að efna loforðin um bætt geðheilbrigði Sandra B. Franks skrifar
Skoðun Iftar, agape og Eid: Kristnir og múslimar við sama borð Hilal Kücükakin Kizilkaya,Sigurvin Lárus Jónsson skrifar
Forsjárhyggja Sjálfstæðis- og Framsóknarfólks í Hafnarfirði í garð fólks með fötlun Stefán Már Gunnlaugsson Skoðun
Skóli án aðgreiningar: Hentar ýktasta mynd skólastefnunnar öllum börnum? Jóna Sigríður Valbergsdóttir Skoðun