Aldrei verið auð­veldara að kaupa hús­næði

Hann bætir við að vaxtalækkanir undanfarið ár hafi gert mörgum kleift að kaupa stærri íbúðir en áður og þá hafi aukin fjarvinna leitt til þess að sumir vilji auka herbergi til að bæta vinnuaðstöðuna heima. Ari telur að mikil aukning í fjarvinnu eigi eftir að hafa áhrif á húsnæðismarkaðinn til framtíðar.

Ari var gestur Gunnars Dofra Ólafssonar í hlaðvarpinu Leitinni að peningunum. Hann segir að það sé þrálát mýta að það hafi alltaf verið auðveldara að eignast sitt eigið húsnæði hér áður fyrr.

„Þessi spurning hefur oft komið upp á síðustu árum og mitt svar hefur verið að það hefur alltaf verið erfitt að kaupa húsnæði á Íslandi. Það var mikil umræða þegar verðtrygging kom um að þá færi þetta að verða erfiðara og svo framvegis og að lánin hafi verið étin upp af verðbólgunni fram að því en það verður þó að taka inn í myndina að þá voru lánin svo lág að þau hjálpuðu ekki neitt, þú varst alltaf í einhverju víxladóti og svo framvegis.“

Hann segir að í dag sé lánaumhverfið gjörbreytt og fjölbreytnin aldrei verið meiri.

„Þú getur valið löng lán, stutt lán, verðtryggð eða óverðtryggð, jafngreiðslulán eða með jöfnum afborgunum og svo framvegis. Þú getur svo mikið saumað lausn miðað við þínar þarfir og svo tala ég nú ekki um að vextirnir eru komnir niður í algjört sögulegt lágmark. Þetta er miklu miklu auðveldara núna en hefur nokkurn tíma verið,“ segir Ari.

„Maður sér það bara núna á því hvað gerðist árið 2020, við erum í djúpri kreppu en samt heldur [fasteignamarkaðurinn] áfram á þessum hraða. Það sýnir bara svart á hvítu að þetta er auðveldara en oft áður.“

Leigufélög gjörbreytt markaðnum

Ari hefur lengi fylgst með þróun leigumarkaðsins hér á landi og segir að hann hafi tekið miklum breytingum á síðustu árum.

,,Fyrir nokkrum árum var vont og erfitt að leigja þar sem þú leigðir hjá einstaklingi og hafðir ekki mikið öryggi, til dæmis geta aðstæður breyst hjá leigusala þannig að hann verður að henda þér út. En á seinni árum hefur þetta batnað með því að það hafa komið inn félög sem standa í leigustarfsemi. Þó að einstaklingar séu enn stór hluti þeirra sem leigja þá hefur það minnkað og hjá félögunum getur þú fengið að leigja eins lengi og þú vilt.“

Þrátt fyrir það segir Ari að flestir Íslendingar vilji helst gera stutta leigusamninga, oft til tólf mánaða, því flestir stefni á að eignast eigin fasteign.

Hagstæðara að leigja á árunum fyrir hrun

Ari hefur skoðað hvort það borgi sig frekar að kaupa íbúðarhúsnæði eða leigja og hefur lengi fylgst með svokölluðu kaup/leiguhlutfalli. Getur sú mæling gefið vísbendingu um hvort það sé hagstæðara að kaupa eða leigja sambærilega íbúð.

Hlutfallið fæst með því að deila söluverði á fermetra með ársleigu á fermetra og svo miðað við einfaldar þumalputtareglur. Sé hlutfallið undir 15 er talið hagstæðara að kaupa, ef það er 16 til 20 er betra að kaupa ef áætlaður eignarhaldstími er langur og ef hlutfallið er hærra en 20 er talið hagstæðara að leigja. Í raun sýnir hlutfallið hversu margar árs- eða mánaðarleigur þarf til að kaupa eignina.

„Þessi tala hefur alltaf verið lág á Íslandi og það alltaf hefur borgað sig að kaupa þegar ég hef skoðað þetta nema í aðdraganda hrunsins. Þá fór þessi tala yfir 20 og þá voru allir að hamast við að kaupa þegar það borgaði sig að leigja.“

Ari segir að þetta hlutfall hafi farið hækkandi upp á síðkastið, sérstaklega á síðasta ári. Hrun ferðaþjónustunnar hafi orðið til þess að skammtímaleiguíbúðir komu inn á almenna leigumarkaðinn og haft þau áhrif að leiguverð hefur farið lækkandi á höfuðborgarsvæðinu á meðan söluverð íbúða fór að hækka.

Hann segir að niðurstaðan í dag sé sú að núna borgi sig áfram frekar að kaupa en að leigja. Hann bendir á að einungis sé um að ræða hugaræfingu sem veiti vísbendingar en ekki nákvæm vísindi. Hlutfallið taki til dæmis ekki tillit til þátta eins og fasteignagjalda, viðhalds og annara útgjalda sem fylgja því að eiga fasteign.

Að sögn Ara bendir kaup/leiguhlutfallið í sambærilegum borgum á borð við Gautaborg og Árósa til að það sé mun hagstæðara að vera á leigumarkaðnum þar en á höfuðborgarsvæðinu.

Húsnæðisverð hækkað mjög mikið

Ari segir að nafnverðshækkun húsnæðis á Íslandi hafi verið um 9,5 prósent á ári að meðaltali frá aldamótum og raunvirðishækkun verið um 5 prósent á ári, sem sé mjög mikið.

„Á þessum árum hefur húsnæðismarkaðurinn staðið sig betur en launamarkaður.“ Markaðurinn hafi sveiflast líkt og margt annað í íslensku hagkerfi en að hækkunin hafi verið mjög mikil á árunum fyrir fjármálahrunið og einnig á árunum 2013 til 2018. Eftir það hafi verið heldur meiri ró yfir fasteignamarkaðnum.

„Það má kannski segja að síðustu tvö árin eða svo þá hefur húsnæðisverð þróast meira í samræmi við almennt verðlag en yfirleitt hefur það hækkað miklu miklu meira.“

Hlaðvarpið Leitin að peningunum er framleitt í samstarfi við Umboðsmann skuldara með stuðningi frá félagsmálaráðuneytinu.