„Við miðum allt við meðalmanninn en ekki okkur með ofurkraftana sem ADHD er“

Kolbeinn fékk ADHD greiningu á fertugsaldri og þykir í dag vænt um þennan órjúfanlega hluta af sjálfinu hans. „Mikilvægast er að finna styrkleika sína og rækta þá alla daga alltaf,“ segir Kolbeinn.

Í Atvinnulífinu í gær og í dag er fjallað um ADHD fullorðinna en eins er fólki bent á fræðslubækling samtakanna Atvinna og ADHD. Þar er að finna ýmsan fróðleik sem nýtist vel fullorðnum og fyrirtækjum um ADHD. Bæklinginn má nálgast hér.

Skólagangan: Þekkir þú þessa sögu?

Kolbeinn er fæddur 21.desember árið 1973 og því af þeirri kynslóð sem hefur kynnst ADHD í gegnum greiningu barna sinna, frekar en þeirra sjálfra.

Án efa samsvara sig því margir við eftirfarandi frásögn:

„Ég hef sem foreldri barns með ADHD hugsað sjálfur mikið til baka þegar maður sér börnin sín mæta sömu áskorunum og maður lenti í sjálfur.

Ég átti til dæmis frekar erfitt í grunnskóla sérstaklega fyrri part hennar. Sérstaklega man ég að hegðun mín var gagnrýnd, allir foreldrafundir snérust meira og minna um hegðun mína. 

Ég talaði of mikið var með fíflalæti og truflaði. Ég var vafalítið seinþroska og svo var ég fæddur seint á árinu.“

Kolbeinn minnist skólagöngunnar fyrst og fremst sem mikilli áskorun. Sérstaklega fyrri hlutann.

„Ég gat lært það sem ég hafði áhuga á eins og sögu, tungumál en annað vafðist fyrir mér. Ég gat lesið bók hálfan dag og ekki munað nokkurn skapaðan hlut nokkru síðar,“ segir Kolbeinn.

Kolbeinn tekur þó fram að honum hafi fundist mjög gaman að lesa.

„Ég hef alltaf notið lesturs og notað bækur til að slaka á. Í dag er þessi veruleiki sem ég bjó til í höfðinu á mér eitt það mikilvægasta sem ég á og eitthvað sem ég tel til styrkleika. Ég þarf ekki að hafa mörg orð um hvert þessi orka hefði farið hefði Youtube verið til í 1980?“

Kolbeinn gat bara ekki haldið einbeitingunni á leiðinlegum fræðitexta!

Sem betur fer, fór að ganga betur í menntaskóla.

„Það var fyrst í menntaskóla að ég fór að fá ágætis einkunnir en það skýrist kannski helst af því að vinahópur minn þaðan, ástundaði það að læra saman dagana fyrir próf með góðar glósur. Svo var skipst á að hlýða yfir oftast alveg fram á nótt. Síðan var tekin nokkurra klukkustunda blundur og mætt beint í próf,“ segir Kolbeinn og bætir við: ,,Þetta gafst mér og vinum mínum vel en ég reyndi þessa aðferð síðar í háskóla og þá gekk hún ekki upp.“

Það sem hjálpaði Kolbeini þó mest í háskólanámi er að hann tók sér hlé frá námi en sneri aftur 25 ára. Það segir hann að hafi hjálpað mikið, honum gekk mun betur og kláraði fyrst nám við Háskóla Íslands en síðar meistaranám erlendis.

„Ég þurfti að hafa fyrir því.“

Súpergeta með réttum lyfjum

Fyrir um tólf til þrettán árum síðan, segir Kolbeinn að það hafi fyrst verið móðir hans Þórunn Björnsdóttir sem velti þeirri spurningu upp, hvort Kolbeinn gæti mögulega verið með ADHD og ætti að fara í greiningu.

„Hún hafði séð samstarfskonu sína taka miklum breytingum en samkvæmt mömmu minnti umræddur starfsmaður hana á mig.“

Kolbeinn ákvað að láta slag standa. Fór í greiningu, fékk niðurstöður og byrjaði á lyfjum.

Það lyf tók Kolbeinn í um hálft ár.

„Það virkaði ágætlega en mér fundust aukaverkanir af því of harkalegar þannig að ég hætti á þeim lyfjum,“ segir Kolbeinn.

Í nokkurn tíma, var Kolbeinn því án lyfja en árið 2017 tók hann þá ákvörðun að fara að skoða þessu mál aftur.

„Ég fór því að hitta geðlækni sem ávísaði mér á nýtt lyf sem hefur verið alger leikbreytir fyrir mig,“ segir Kolbeinn og bætir við: 

Lyfin sem ég tek hafa veitt mér súpergetu til að geta einbeitt mér án þess að þurfa að keyra allt upp með stressi og spennu.“

Styrkleikar ADHD og vinnan

Eitt af því sem einkennir fullorðið fólk með ADHD er að það getur afkastað mjög miklu í tímapressu.

Þetta skýrist af því að þegar spennan er mikil, eykst einbeitingargetan enda er algengt að einstaklingar með ADHD leiti í spennu.

Þá getur einbeitingargeta fólks með ADHD breyst í ofur-einbeitingargetu.

Kolbeinn er einn þeirra, sem hefur lært að nýta sér þessa eiginleika ADHD sem styrkleika.

„Þegar ég verð stressaður finn ég að ég get náð mikilli einbeitningu og mín leið hefur því verið að vera með marga bolta á lofti og passa að hafa mikið að gera.“

Hins vegar er jafn mikilvægt fyrir einstaklinga með ADHD og aðra, að hugurinn finni líka ró og frið.

„Þannig að ég geti einbeitt mér betur af því sem skiptir máli. Forgangsraðað rétt.“

Að sögn Kolbeins hafa lyfin hjálpað mikið til við þetta.

„Eftir að ég fékk lyf sem henta mér vel þá get ég núna setið við tölvu í nokkra klukkutíma og skrifað eitthvað sem áður var óhugsandi nema taugakerfi mitt væri yfirspennt vegna þess að tímafrestur væri að renna út.“

Kolbeinn segir að þótt ADHD hans hafi mildast með árunum, skipti það hann miklu máli í leik og starfi að vera alltaf meðvitaður um sitt ADHD.

Í dag er ADHD órjúfanlegur hluti af mér og eitthvað sem mér þykir orðið vænt um. Það er þó eins og tvíeggja sverð sem ég þarf að umgangast á meðvitaðan hátt. 

Þetta eru eins og ofurkraftar en það þarf að virkja þetta í rétta átt og alltaf halda fókus og spyrja sig hvort þetta sé skref í rétta átt, annars getur þetta auðveldlega farið í rugl.“

Kolbeinn rekur í dag ráðgjafafyrirtækið Athygli með nokkrum meðeigendum sínum.

Í vinnunni fæst hann við mörg ólík verkefni, sem hann segir einmitt henta sér mjög vel.

Og hjálpa sér í að nýta ADHD sitt sem styrkleika.

„Það geri ég með því að sinna verkefnum sem ég hef gaman af og vinna með styrkleika mína fyrst og síðast.“

Lífstíllinn sem hentar ADHD

Þótt lyfin hafi skipt sköpum, segir Kolbeinn fólk með ADHD þurfa að vera meðvitað um ýmsa aðra þætti.

Öll rútína skiptir til dæmis sérstaklega miklu máli fyrir fólk með ADHD.

„Til að ég fúnkeri vel þá þarf ég að sofa vel. Til að ég sofi þá þarf ég að hreyfa mig á hverjum degi nokkuð rösklega. Ég byrja því hvern vinnudag á því að ganga nokkra kílómetra áður en ég fer í vinnuna og kem inn með höfuðið klárt. Á þessum göngutúrum fæ ég líka undantekningalaust mínar bestu hugmyndir. Síðan reyni ég að hafa vélræna rútínu í lífi mínu,“ segir Kolbeinn.

Þá segir Kolbeinn hreyfingu vera það sem skipti hann miklu máli. Til að halda í gleðina með reglulegri hreyfingu leggur Kolbeinn áherslu á að hafa hana sem fjölbreyttasta: Æfir hlaup, karate, lyftingar og síðan skíði á veturnar.

Slökun er hins vegar jafn mikilvæg.

„Síðan reyni ég að koma að slökun á hverjum degi en ég er með sánu heima sem ég nota nær daglega. Streita deyr eftir tvær mínútur í 90 gráðum og eftir verður slökun á huga og líkama. Sánan er mótefni við öran huga og líkama.“

Þá segir Kolbeinn að þar sem ADHD lyfin hans séu örvandi lyf, tekur hann reglulega pásu frá þeim til þess að hvíla taugakerfið. Þetta segir hann takast vel, en ekki síst fyrir þá reynslu sína að með því að leggja áherslu á réttan lífstíl fyrir sig, þá hreinlega virki allt betur.

Gæfa og gjörvileiki

Kolbeinn segist alltaf hafa talið sig ágætlega fúnkerandi einstakling í íslensku samfélagi.

Bæði fyrir og eftir greiningu.

Hann segir ADHD sitt hafa mildast með árunum en er í dag ánægður með þá reynslu og þekkingu sem hann hefur öðlast um ADHD og þann lífstíl sem hann hefur tamið sér.

„Ég hef náð að skapa mér frábært og innihaldsríkt líf og er mjög hamingjusamur og glaður með einkalíf og vinnu. Það hef ég gert með því að fá tækifæri og hafa borið gæfa til að vinna við hluti sem ég er ágætur í,“ segir Kolbeinn.

Kolbeinn hvetur fullorðið fólk til að horfa á ADHD sem styrkleika og láta ekki á bilbug á sér finna þótt margt í samfélaginu henti ADHD einstaklingum ekkert sérstaklega vel.

„ADHD hefur verið mér mikil gæfa en það hefur líka verið erfiður fylgisveinn sem stundum hefur komið mér í bölvuð vandræði,“ segir Kolbeinn en bætir við:

Það er held ég eitt það mikilvægasta verkefni okkar sem fæðumst með þess náðargáfu að finna hvar stykleikar okkar liggja. Skilaboðin sem skólakerfið sendir manni er að það verði hending ef það verður eitthvað úr manni þar sem ósigrarnir eru norm frerkar en sigrar. 

Það er vandamálið sem ég á erfitt með að við miðum allt við meðalmanninn en ekki okkur með ofurkraftana sem ADHD er.“

Á vefsíðu ADHD samtakanna má finna greinina Fimmtíu góð ráð við ADHD – Að ná tökum á athyglisbresti hjá fullorðnum. Mörg atriða sem Kolbeinn hefur nefnt í ofangreindu viðtali, ríma við þessi ráð. Greinina má lesa hér.