Afríkuþorpið Birna Guðný Björnsdóttir skrifar 6. janúar 2023 11:00 Hvað er verið að gera við beljuna hugsaði ég þegar ég sat aftan á pallbíl á leið minni milli þorpa. Búið var að strengja upp dúk fyrir ofan hausinn á okkur, sem sátu þarna saman, þolinmóð aftan á pallinum, og nú átti að hífa blessaða beljuna upp á dúkinn. What!!! Vinur minn hafði varað mig við að hann hefði séð þetta gert, en að upplifa þetta í eigin raun var smá í skjön við mína brengluðu heimsmynd. Muuu baulaði bara beljan enda ábyggilega ekkert þægilegt að finna fyrir tugi handa ýta sér upp á móti þyngdaraflinu. Örvæntingafullt baulið og handapatið og þrasið hjá þeim sem voru að reyna að stýra verkinu, verð ég að viðurkenna, var ekkert sérstaklega traustvekjandi. Ég horfði full skelfingar í augun á vini mínum og samstarfsfélaga og sagði: Eigum við ekki bara að laumast niður af pallinum og reyna að ná næsta fari? Já okkur munaði ekkert um að bíða, enda gerðist allt voða hægt í Afríkuríkinu Guinea Bissau. 26 ár eru síðan ég labbaði út úr litlu þorpi þar, staðráðin í því að geta gert eitthvað með mitt líf til aðstoðar við aðra. Endaði svo við að verða sérfræðingur í bókhaldi og launum. Smá svart og hvítt, ég veit, en svona er lífið. Í landinu hafði ég dvalið í hálft ár. Ég ferðaðist þangað á vegum danskra hippa hjálparsamtaka sem gáfu 19 ára ómenntaðri stúlkunni tækifæri til að stýra verkhóp sem vann að uppbyggingu á brunnum og kömrum. Verkhóp sem samanstóð af fullorðnum karlmönnum sem voru svo elskulegir að móðgast ekkert og tóku mig þess í stað undir sinn verndarvæng og kenndu mér til verka. Ég hugsa með mikilli hlýju til þessara yndislegu samstarfsfélaga sem alltaf voru jákvæðir, velviljaðir og víluðu ekkert fyrir sér að taka með mér nokkur dansspor í gleði á hverjum einasta degi. Ég fékk líka það skemmtilega hlutverk að selja smokka. Ekki skil ég ástæðuna fyrir því af hverju einhver hélt það vera vænleg leið til árangurs að senda þessa hvíta stúlku til að standa á markaðinum og selja smokka. Smokkana vildi enginn, jafnvel þó að einhver snillingur hafði dottið það í hug að markaðssetja þá undir merkjum svarts pardusdýrs. Það var bara hlegið af mér og gert grín. Kjöt við kjöt skyldi það vera heillin mín og ekkert andskotans plast þar á milli. Nostalgían á þessum gömlu dögum yfirtók mig smá við lestur á frásögn hæstvirts Utanríkisráðherra á ferð sinni til Malaví. Nostalgían náði hámarki hjá mér með að kíkja í gömul myndaalbúm og tilraunamennsku minni í eldhúsinu þar sem soðnum kartöflum var skellt ofan í hrísgrjónapott, með hnetusmjöri, tómatpúrru, fullt af myntu og smá pipar. Ég japlaði á þessum huggunarmat með bestu lyst en það tók stelpuna mína klukkutíma til að klára sinn skammt. Fullorðinn sonurinn var aðeins lúmskari, og sagði eftir að hafa borðað tvær skeiðar, mamma þetta er voða gott en ég er ekkert svo svangur. Hann ákvað svo að dömpa matnum aftur í pottinn og var farinn að opna alla eldhússkápa hálftíma síðar. Ég lagðist líka í smá rannsóknarvinnu til að skoða hvað við Íslendingar erum að gera í hjálparstarfi, eða í þróunarsamvinnu eins og það heitir víst nú. Ég varð smá forvitin og komst að því að við eyddum 10,2 milljörðum árið 2022 í þróunarsamvinnu. Í Malaví og Úganda hafa Íslendingar stundað þróunarsamvinnu áratugum saman og nú er líka undirbúningur í gangi um tvíhliða samstarf við Síerra Leóne. Við erum einnig búin að skrifa undir alls konar sáttmála að sameiginlegum verkefnum í alþjóðlegu starfi og við þær skuldbindingar þarf að standa. Ég saknaði smá að geta ekki séð ítarlegri skýrslur um þróunarstarfið í heild sinni með fullt af myndum, tölum og gröfum en tilfinningin er samt sú að verið sé að vinna mjög þarft og gott starf með þessu framlagi í fjárlögunum. Það sem sló mig sárast var að skoða myndir og myndbönd frá Guinea Bissau og uppgötva hvað lítið hefur breyst á þessum 26 árum. Allir innviðir eru enn í molum, rafmagn er enn á mjög skornum skammti þrátt fyrir að ekki vanti sólina, vegir eru allir vel holóttir, konur ganga enn með bala á hausnum kílómetrum saman til að sækja vatn og þrífa þvott, og meðal almennings þá er smithlutfall HIV heil 12%. Já, sæll. Allt þetta er enn staðreynd þrátt fyrir starf hjálparsamtaka í landinu áratugum saman. Og þá fór ég að velta því fyrir mér, þrátt fyrir allt það góða starf sem unnið er nú þegar, er hægt að gera eitthvað betur? Ef við horfum á íslensku þróunarsamvinnuna þá er kannski einn ljóður á þeirri vinnu. Við erum svolítið dreifð út um allt í vinnunni. Við dreifum athygli okkar á svo marga staði. Og það vita það allir sem unnið hafa í atvinnulífinu að það er kannski ekki svo vænleg leið til hámörkunar á árangri. Ef við pælum í því þá er framlag Íslands bara dropi í hafið í því heildarfé sem rennur til þróunaraðstoðarmála á hverju ári. Af hverju getum við ekki prófað eitthvað nýtt, sagt okkur frá öllum skuldbindingum, og einbeitt okkur að einum stað á landakortinu. Gert bara eitt en gert það vel. Við gætum myndað sannkallað þorp að áhugasömum aðilum sem vilja leggja sig fram til að ná sem mestum árangri, í átt að betri lífskjörum, á einum stað á landakortinu. Í raun má segja að þetta sé sama hugmyndafræði og Silicon Valley. Að setja allan áhugann, viljann og afkastagetu á einn stað og sjá hvað gerist. Ég er viss um að ef þessi leið yrði valin þá myndi íslensk þjóðarsál standa að baki á verkefninu með miklum krafti. Það er svo mikill kraftur í þjóðarsálinni þegar við setjum eitthvað fyrir okkur. Og maður þekkir mann hér landi. Við yrðum fljót að hringja og redda hlutunum ef við sjáum möguleika á einhverju til úrbóta. Það væri ekki eins og það yrði erfitt að redda sérfræðiþekkingu. Við megum nefnilega vera svo stolt af þeirri þekkingu sem við höfum byggt upp hérlendis. Kannski með þessu fyrirkomulagi gætum við fundið leiðir til að deila henni meira með öðrum og skapað í leiðinni störf hérlendis. Og ef þetta yrði gert, af hverju þá ekki að velja að gera þetta í einu fátækasta landi í heimi, Guinea Bissau. Landið er lítið og fólksfjöldinn er aðeins 2 milljónir. Hver veit. Kannski að þróunarsamvinna í svona litlu landi myndi skila fljótt af sér í ásjáanlegum árangri. Og hver veit, kannski að við hin íslenska þjóð gætum grætt líka eitthvað af þessu. Jákvæðni og gleði gæti smitast til þjóðarinnar ef við þorum að opna arminn að fullu. Ég er ekki svo barnaleg lengur að halda að við getum bjargað heiminum, en er það ekki bara falleg tilhugsun að kannski getum við gert aðeins betur? Eða er það kannski bara þjóðarrembingurinn í mér, sem er svona handviss á því að við myndum massa þetta? Alla vega, ég er farin að skoða leiðir til að komast aftur til Guinea Bissau. Ég er farin að þrá að heyra uppáhalds setninguna mína upphátt aftur. Kila ka nada, sem útleggst sem, þetta er ekkert, ekki hafa áhyggjur, þetta reddast. Það er líka ekkert svo flókið að komast þangað. Maður þarf bara að redda sér visa með góðum fyrirvara og hægt er að nálgast það á netinu. Það er reyndar eftir að taka mig smá tíma að safna fyrir ferðinni. En það er kannski bara gott mál, því þá hef ég tíma til að finna mér ferðafélaga. Ferðafélaga sem er kannski bæði ævintýragjarnari og hugrakkari en það, að þrá það ekkert heitara en að fara í tásufrí til Tene. Þessa grein mína ætla ég að enda á súper hitteranum á diskótekinu fyrir 26 árum síðan, Pó Di Buli, sem lýsir svo fallega söknuði söngvarans á eldamennsku mömmu sinnar. Vonandi að strákurinn minn hafi geð í sér eftir nokkur ár, að gera það sama. Ég mæli með að þið klikkið á linkinn hér að neðan, því ó my, gleðigjafinn hann Rui fær mann til að dilla sér, brosa og dansa. Takk fyrir lesturinn, gleðilegt ár og megið þið njóta meiri sjálfsástar á árinu 2023 en þið hafið náð að upplifa samtals, á öllum ykkar liðnu árum hingað til. Höfundur er með MAcc í reikningshaldi og endurskoðun. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birna Guðný Björnsdóttir Mest lesið Hlíðarendi – hverfið mitt Freyr Snorrason Skoðun Lukka Sjálfstæðisflokksins Inga María Hlíðar Thorsteinson Skoðun Jens er rétti maðurinn í brúna! Anton Berg Sævarsson Skoðun Má skera börn? Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Stuðningur fyrir börn í vanda getur verið lífsbjörg Stefán Guðbrandsson Skoðun Hver er betri sem formaður Sjálfstæðisflokksins? Þórir Garðarsson Skoðun Strandveiðar – nýliðun hægri vinstri Steindór Ingi Kjellberg Skoðun Alþjóðaflugvöllurinn á Akureyri: Hvar er Icelandair? Birgir Orri Ásgrímsson Skoðun Reykurinn sást löngu fyrir brunann! Davíð Bergmann Skoðun Framtíð löggæslu fínpússuð í tilraunastofunni Gaza Kristján Þór Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Raddir, kyn og kassar Linda Björk Markúsardóttir skrifar Skoðun Færni á vinnumarkaði – ný námsleið fyrir fólk með þroskahömlun Helga Gísladóttir skrifar Skoðun Framtíðarfyrirkomulag biðlauna formanns VR Ólafur Reimar Gunnarsson skrifar Skoðun Sannanir í dómsmáli? Rithandarrannsóknir, fyrri grein Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Rödd friðar á móti sterkum her Anna Hildur Hildibrandsdóttir skrifar Skoðun Leiðtogi nýrra tíma Auður Kjartansdóttir,Bjarnveig Guðbrandsdóttir,Brynhildur Einarsdóttir,Guðrún Ingadóttir,G. Sirrý Ágústsdóttir,Hafdís Gunnarsdóttir,Jónas Kári Eiríksson,Júlíus Guðni Antonsson,Ragnhildur Eva Jónsdóttir,Róbert Smári Gunnarsson skrifar Skoðun Alþjóðaflugvöllurinn á Akureyri: Hvar er Icelandair? Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Tollflokkun rifins osts: Rangfærslur og staðreyndir Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Framtíð löggæslu fínpússuð í tilraunastofunni Gaza Kristján Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Wybory/Election/Kosningar Mateusz Gabríel K. Róbertsson skrifar Skoðun Hver er betri sem formaður Sjálfstæðisflokksins? Þórir Garðarsson skrifar Skoðun Hlíðarendi – hverfið mitt Freyr Snorrason skrifar Skoðun Rétturinn til að hafa réttindi Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Chamberlain eða Churchill leiðin? Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Magnús Karl sem næsta rektor Háskóla Íslands Sólveig Ásta Sigurðardóttir,Stefanía Benónísdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðisyfirvöld með í samtali um hugvíkkandi meðferðir Sara María Júlíudóttir skrifar Skoðun Flug er almenningsssamgöngur Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Barátta fyrir mannréttindum aldrei verið mikilvægari Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Löggjafinn brýtur á skólabörnum (grein 1) Valdís Ingibjörg Jónsdóttir skrifar Skoðun Strandveiðar – nýliðun hægri vinstri Steindór Ingi Kjellberg skrifar Skoðun Reykurinn sást löngu fyrir brunann! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Angist og krabbamein Auður E. Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Jens er rétti maðurinn í brúna! Anton Berg Sævarsson skrifar Skoðun Stuðningur fyrir börn í vanda getur verið lífsbjörg Stefán Guðbrandsson skrifar Skoðun Lukka Sjálfstæðisflokksins Inga María Hlíðar Thorsteinson skrifar Skoðun Silja Bára, öruggur og faglegur leiðtogi fyrir Háskóla Íslands Margrét Gíslínudóttir skrifar Skoðun Má skera börn? Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Aðför að menntakerfinu Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Er íslenska þjóðin að eldast? Þorsteinn Þorsteinsson skrifar Skoðun Áslaug Arna er framtíðin og sóknarfærið er ungt fólk Sybil Gréta Kristinsdóttir skrifar Sjá meira
Hvað er verið að gera við beljuna hugsaði ég þegar ég sat aftan á pallbíl á leið minni milli þorpa. Búið var að strengja upp dúk fyrir ofan hausinn á okkur, sem sátu þarna saman, þolinmóð aftan á pallinum, og nú átti að hífa blessaða beljuna upp á dúkinn. What!!! Vinur minn hafði varað mig við að hann hefði séð þetta gert, en að upplifa þetta í eigin raun var smá í skjön við mína brengluðu heimsmynd. Muuu baulaði bara beljan enda ábyggilega ekkert þægilegt að finna fyrir tugi handa ýta sér upp á móti þyngdaraflinu. Örvæntingafullt baulið og handapatið og þrasið hjá þeim sem voru að reyna að stýra verkinu, verð ég að viðurkenna, var ekkert sérstaklega traustvekjandi. Ég horfði full skelfingar í augun á vini mínum og samstarfsfélaga og sagði: Eigum við ekki bara að laumast niður af pallinum og reyna að ná næsta fari? Já okkur munaði ekkert um að bíða, enda gerðist allt voða hægt í Afríkuríkinu Guinea Bissau. 26 ár eru síðan ég labbaði út úr litlu þorpi þar, staðráðin í því að geta gert eitthvað með mitt líf til aðstoðar við aðra. Endaði svo við að verða sérfræðingur í bókhaldi og launum. Smá svart og hvítt, ég veit, en svona er lífið. Í landinu hafði ég dvalið í hálft ár. Ég ferðaðist þangað á vegum danskra hippa hjálparsamtaka sem gáfu 19 ára ómenntaðri stúlkunni tækifæri til að stýra verkhóp sem vann að uppbyggingu á brunnum og kömrum. Verkhóp sem samanstóð af fullorðnum karlmönnum sem voru svo elskulegir að móðgast ekkert og tóku mig þess í stað undir sinn verndarvæng og kenndu mér til verka. Ég hugsa með mikilli hlýju til þessara yndislegu samstarfsfélaga sem alltaf voru jákvæðir, velviljaðir og víluðu ekkert fyrir sér að taka með mér nokkur dansspor í gleði á hverjum einasta degi. Ég fékk líka það skemmtilega hlutverk að selja smokka. Ekki skil ég ástæðuna fyrir því af hverju einhver hélt það vera vænleg leið til árangurs að senda þessa hvíta stúlku til að standa á markaðinum og selja smokka. Smokkana vildi enginn, jafnvel þó að einhver snillingur hafði dottið það í hug að markaðssetja þá undir merkjum svarts pardusdýrs. Það var bara hlegið af mér og gert grín. Kjöt við kjöt skyldi það vera heillin mín og ekkert andskotans plast þar á milli. Nostalgían á þessum gömlu dögum yfirtók mig smá við lestur á frásögn hæstvirts Utanríkisráðherra á ferð sinni til Malaví. Nostalgían náði hámarki hjá mér með að kíkja í gömul myndaalbúm og tilraunamennsku minni í eldhúsinu þar sem soðnum kartöflum var skellt ofan í hrísgrjónapott, með hnetusmjöri, tómatpúrru, fullt af myntu og smá pipar. Ég japlaði á þessum huggunarmat með bestu lyst en það tók stelpuna mína klukkutíma til að klára sinn skammt. Fullorðinn sonurinn var aðeins lúmskari, og sagði eftir að hafa borðað tvær skeiðar, mamma þetta er voða gott en ég er ekkert svo svangur. Hann ákvað svo að dömpa matnum aftur í pottinn og var farinn að opna alla eldhússkápa hálftíma síðar. Ég lagðist líka í smá rannsóknarvinnu til að skoða hvað við Íslendingar erum að gera í hjálparstarfi, eða í þróunarsamvinnu eins og það heitir víst nú. Ég varð smá forvitin og komst að því að við eyddum 10,2 milljörðum árið 2022 í þróunarsamvinnu. Í Malaví og Úganda hafa Íslendingar stundað þróunarsamvinnu áratugum saman og nú er líka undirbúningur í gangi um tvíhliða samstarf við Síerra Leóne. Við erum einnig búin að skrifa undir alls konar sáttmála að sameiginlegum verkefnum í alþjóðlegu starfi og við þær skuldbindingar þarf að standa. Ég saknaði smá að geta ekki séð ítarlegri skýrslur um þróunarstarfið í heild sinni með fullt af myndum, tölum og gröfum en tilfinningin er samt sú að verið sé að vinna mjög þarft og gott starf með þessu framlagi í fjárlögunum. Það sem sló mig sárast var að skoða myndir og myndbönd frá Guinea Bissau og uppgötva hvað lítið hefur breyst á þessum 26 árum. Allir innviðir eru enn í molum, rafmagn er enn á mjög skornum skammti þrátt fyrir að ekki vanti sólina, vegir eru allir vel holóttir, konur ganga enn með bala á hausnum kílómetrum saman til að sækja vatn og þrífa þvott, og meðal almennings þá er smithlutfall HIV heil 12%. Já, sæll. Allt þetta er enn staðreynd þrátt fyrir starf hjálparsamtaka í landinu áratugum saman. Og þá fór ég að velta því fyrir mér, þrátt fyrir allt það góða starf sem unnið er nú þegar, er hægt að gera eitthvað betur? Ef við horfum á íslensku þróunarsamvinnuna þá er kannski einn ljóður á þeirri vinnu. Við erum svolítið dreifð út um allt í vinnunni. Við dreifum athygli okkar á svo marga staði. Og það vita það allir sem unnið hafa í atvinnulífinu að það er kannski ekki svo vænleg leið til hámörkunar á árangri. Ef við pælum í því þá er framlag Íslands bara dropi í hafið í því heildarfé sem rennur til þróunaraðstoðarmála á hverju ári. Af hverju getum við ekki prófað eitthvað nýtt, sagt okkur frá öllum skuldbindingum, og einbeitt okkur að einum stað á landakortinu. Gert bara eitt en gert það vel. Við gætum myndað sannkallað þorp að áhugasömum aðilum sem vilja leggja sig fram til að ná sem mestum árangri, í átt að betri lífskjörum, á einum stað á landakortinu. Í raun má segja að þetta sé sama hugmyndafræði og Silicon Valley. Að setja allan áhugann, viljann og afkastagetu á einn stað og sjá hvað gerist. Ég er viss um að ef þessi leið yrði valin þá myndi íslensk þjóðarsál standa að baki á verkefninu með miklum krafti. Það er svo mikill kraftur í þjóðarsálinni þegar við setjum eitthvað fyrir okkur. Og maður þekkir mann hér landi. Við yrðum fljót að hringja og redda hlutunum ef við sjáum möguleika á einhverju til úrbóta. Það væri ekki eins og það yrði erfitt að redda sérfræðiþekkingu. Við megum nefnilega vera svo stolt af þeirri þekkingu sem við höfum byggt upp hérlendis. Kannski með þessu fyrirkomulagi gætum við fundið leiðir til að deila henni meira með öðrum og skapað í leiðinni störf hérlendis. Og ef þetta yrði gert, af hverju þá ekki að velja að gera þetta í einu fátækasta landi í heimi, Guinea Bissau. Landið er lítið og fólksfjöldinn er aðeins 2 milljónir. Hver veit. Kannski að þróunarsamvinna í svona litlu landi myndi skila fljótt af sér í ásjáanlegum árangri. Og hver veit, kannski að við hin íslenska þjóð gætum grætt líka eitthvað af þessu. Jákvæðni og gleði gæti smitast til þjóðarinnar ef við þorum að opna arminn að fullu. Ég er ekki svo barnaleg lengur að halda að við getum bjargað heiminum, en er það ekki bara falleg tilhugsun að kannski getum við gert aðeins betur? Eða er það kannski bara þjóðarrembingurinn í mér, sem er svona handviss á því að við myndum massa þetta? Alla vega, ég er farin að skoða leiðir til að komast aftur til Guinea Bissau. Ég er farin að þrá að heyra uppáhalds setninguna mína upphátt aftur. Kila ka nada, sem útleggst sem, þetta er ekkert, ekki hafa áhyggjur, þetta reddast. Það er líka ekkert svo flókið að komast þangað. Maður þarf bara að redda sér visa með góðum fyrirvara og hægt er að nálgast það á netinu. Það er reyndar eftir að taka mig smá tíma að safna fyrir ferðinni. En það er kannski bara gott mál, því þá hef ég tíma til að finna mér ferðafélaga. Ferðafélaga sem er kannski bæði ævintýragjarnari og hugrakkari en það, að þrá það ekkert heitara en að fara í tásufrí til Tene. Þessa grein mína ætla ég að enda á súper hitteranum á diskótekinu fyrir 26 árum síðan, Pó Di Buli, sem lýsir svo fallega söknuði söngvarans á eldamennsku mömmu sinnar. Vonandi að strákurinn minn hafi geð í sér eftir nokkur ár, að gera það sama. Ég mæli með að þið klikkið á linkinn hér að neðan, því ó my, gleðigjafinn hann Rui fær mann til að dilla sér, brosa og dansa. Takk fyrir lesturinn, gleðilegt ár og megið þið njóta meiri sjálfsástar á árinu 2023 en þið hafið náð að upplifa samtals, á öllum ykkar liðnu árum hingað til. Höfundur er með MAcc í reikningshaldi og endurskoðun.
Skoðun Leiðtogi nýrra tíma Auður Kjartansdóttir,Bjarnveig Guðbrandsdóttir,Brynhildur Einarsdóttir,Guðrún Ingadóttir,G. Sirrý Ágústsdóttir,Hafdís Gunnarsdóttir,Jónas Kári Eiríksson,Júlíus Guðni Antonsson,Ragnhildur Eva Jónsdóttir,Róbert Smári Gunnarsson skrifar
Skoðun Magnús Karl sem næsta rektor Háskóla Íslands Sólveig Ásta Sigurðardóttir,Stefanía Benónísdóttir skrifar
Skoðun Heilbrigðisyfirvöld með í samtali um hugvíkkandi meðferðir Sara María Júlíudóttir skrifar
Skoðun Barátta fyrir mannréttindum aldrei verið mikilvægari Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Silja Bára, öruggur og faglegur leiðtogi fyrir Háskóla Íslands Margrét Gíslínudóttir skrifar