Veðjað á rétta skólann Pawel Bartoszek skrifar 16. ágúst 2024 12:31 Val á framhaldsskóla er ein fyrsta stóra, sjálfstæða ákvörðunin í lífi fólks og eðlilega eru skoðanir á umgjörðinni sem um hana gildir. Það er síðan góð og gild spurning hvort mikil hólfun nemenda eftir getu við 16 ára aldur sé endilega það sem menntakerfið eigi að stefna að. En fyrst við höfum ákveðið að nýta árangur að einhverju leyti til að stjórna innritunarferlinu er rétt að gera það á eins sanngjarnan og gagnsæjan hátt og mögulegt er. Hitt eykur hættuna á ómálefnalegum vinnubrögðum og skapar vantraust. Valinu breytt í leikjafræðiverkefni Margt í núverandi inntökuferli ber það með sér að hafa verið hannað í kringum annað en nemendur og þarfir þeirra. Í kynningartexta við lok hvers innritunarferlis birtir ráðuneytið gjarnan jákvæða tölfræði um að yfir 90% nemenda hafi komist í skóla sem þeir völdu sem 1. eða 2. val. Þetta segir hins vegar ekki alla söguna. Nemendur mega bara velja tvo skóla og þar sem fólk veit oft nokkurn veginn hvar það stendur veigrar það sér stundum við að velja skóla sem það mest langar í til að „sóa ekki valinu“. Enda getur það gerst að nemandi sem velur tvo vinsæla skóla endi á því að fá inn þriðja skólann, sem hann langaði ekkert sérstaklega í. Þetta vilja krakkar forðast og velja því stundum strategískt. Þessi uppsetning gerir það að verkum að búið er að breyta ákvörðun um val á framhaldsskóla í verulega flókið leikjafræðilegt vandamál. Vandamál sem á fræðimáli yrði kallað „samtímaleikur með ófullkomnum upplýsingum“. Samtímaleikur sem nokkur þúsund manns spila í einu. Nemendur þurfa ekki bara að velja þá skóla sem þá langar í heldur líka að a) átta sig á stöðu sinni í samanburði við aðra b) spá fyrir um hegðun annarra. Þetta er ekki auðvelt og getur kallað á mikla taktík. Einföld leið væri einfaldlega að fjölga þeim skólum sem hver nemandi getur forgangsraðað, til dæmis í fimm. En mann grunar hins vegar að ástæðan fyrir þessari takmörkun í dag sé einfaldlega að minnka það álag sem er á framhaldsskólum vegna yfirferðar umsókna. Það kallar hins vegar á næstu spurningu: Á að láta skólana sjálfa fara yfir umsóknir? Umsóknir nemenda eru núna yfirfarnar af skólunum sjálfum, sem senda frá sér (forgangangsraðan) lista yfir þá nemendur sem völdu skólann í fyrsta eða annað val. Þetta er væntanlega gert til að skólar geti viðhaldið ákveðnu “sjálfstæði”. Skólarnir nýta svo þetta sjálfstæði til að reikna út einhverja meðaleinkunn, hver á sinn ólíka hátt. Sumir skólar forgangsraða fyrst nemendum með ákveðna lágmarkseinkunn, aðrir gefa sumum fögum meira vægi og svo framvegis. Aðrir skólar fá svo færri umsóknir en pláss og þurfa ekkert að forgangsraða neitt. Vandséð er hvað sé á því að græða að hver skóli búi til sitt eigið excel-skjal með aðeins mismunandi vogstuðlum. Mögulega væri hægt að hafa skilyrðin aðeins ólík eftir brautum (á landsvísu) en meiri fínstillingar þarf varla. Allt þetta hefur reyndar þau hliðaráhrif að þetta gerir leikjafræðina bak við val nemandans enn flóknari. Hér væri skilvirkara og gegnsærra að hafa kerfið að miklu meira leyti miðlægt. Samræmdari matsaðferðir Til að endurtaka fyrri skoðun þá tel ég að gegnsæjast væri að hafa einhvers konar samræmda mælingu í lok grunnskólans til að a) tryggja jafnræði í einkunnagjöf á landsvísu b) auðvelda gæðaeftirlit og samanburð milli skóla. Þetta ekki eina leiðin, ekki töfralausn og ekki skyndilausn. En betri en sú leið að hafa ekkert samræmt mat, hvorki á árangri nemenda né skóla svo árum skipti, eins og raunin hefur verið. Nú er verið að vinna að innleiðingu nýs námsmats sem kallað hefur verið matsferill. Það byggir á mörgum „fjölbreyttum, stuttum, hnitmiðuðum, rafrænum prófum og verkefnum“. Það hljómar athyglisvert en áhættuþættirnir eru að þetta getur vel orðið flókið hugbúnaðarþróunarverkefni sem er dýrt og áhættusamt í innleiðingu og viðhaldi. Þá veldur það manni áhyggjum hve mikla áherslu höfundar skýrslunnar, þar sem tillögurnar um matsferilinn eru kynntar, leggja á að sem fæstir fái að sjá niðurstöðurnar niður á sveitarfélög og skóla. Áhyggjurnar eru kannski skiljanlegar, fólk vill forðast neikvæða umræðu um ákveðin skólasamfélög, en krafan um gegnsæi í þessum efnum verður alltaf til staðar í lýðræðisþjóðfélagi og óraunhæft að hunsa hana með öllu. Betra er að hafa frumkvæði að birtingu gagnanna með þeim hætti að þau séu sanngjörn og til gagns. Önnur leið í til að auka samræmi í námsmati er að styðjast í mun meira mæli við utanaðkomandi prófdómara. Kennarar í Danmörku þurfa á hverju ári að fara yfir fjölmörg verkefni nemenda úr öðrum skólum og verkefni þeirra nemenda eru send í yfirlestur annað. Svona jafningjamat myndi skapa eðlilegt aðhald og auka traust í menntakerfinu. Auka þarf gæði og traust Umræðan um námsmat í grunnskóla og inntökuferil í framhaldsskóla er ekki sett fram til höfuðs neinum. Hún er heldur ekki sett fram með það að markmiði að breyta öllu menntakerfinu í vígvöll harðrar samkeppni milli nemenda og skóla. Umræðan er komin fram vegna þess alþjóðlegur samanburður sýnir, ár eftir ár, að við getum gert betur. Og umræðan er komin fram vegna þess að það er eðlileg krafa að einkunnir séu að einhverju leyti sambærilegar milli skóla á landsvísu. Sérstaklega ef þær eru svo nýttar í annað. Höfundur er varaborgarfulltrúi Viðreisnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Pawel Bartoszek Mest lesið Lukka Sjálfstæðisflokksins Inga María Hlíðar Thorsteinson Skoðun Hlíðarendi – hverfið mitt Freyr Snorrason Skoðun Má skera börn? Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Jens er rétti maðurinn í brúna! Anton Berg Sævarsson Skoðun Hver er betri sem formaður Sjálfstæðisflokksins? Þórir Garðarsson Skoðun Reykurinn sást löngu fyrir brunann! Davíð Bergmann Skoðun Stuðningur fyrir börn í vanda getur verið lífsbjörg Stefán Guðbrandsson Skoðun Strandveiðar – nýliðun hægri vinstri Steindór Ingi Kjellberg Skoðun Angist og krabbamein Auður E. Jóhannsdóttir Skoðun Löggjafinn brýtur á skólabörnum (grein 1) Valdís Ingibjörg Jónsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Alþjóðaflugvöllurinn á Akureyri: Hvar er Icelandair? Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Tollflokkun rifins osts: Rangfærslur og staðreyndir Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Framtíð löggæslu fínpússuð í tilraunastofunni Gaza Kristján Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Wybory/Election/Kosningar Mateusz Gabríel K. Róbertsson skrifar Skoðun Hver er betri sem formaður Sjálfstæðisflokksins? Þórir Garðarsson skrifar Skoðun Hlíðarendi – hverfið mitt Freyr Snorrason skrifar Skoðun Rétturinn til að hafa réttindi Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Chamberlain eða Churchill leiðin? Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Magnús Karl sem næsta rektor Háskóla Íslands Sólveig Ásta Sigurðardóttir,Stefanía Benónísdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðisyfirvöld með í samtali um hugvíkkandi meðferðir Sara María Júlíudóttir skrifar Skoðun Flug er almenningsssamgöngur Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Barátta fyrir mannréttindum aldrei verið mikilvægari Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Löggjafinn brýtur á skólabörnum (grein 1) Valdís Ingibjörg Jónsdóttir skrifar Skoðun Strandveiðar – nýliðun hægri vinstri Steindór Ingi Kjellberg skrifar Skoðun Reykurinn sást löngu fyrir brunann! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Angist og krabbamein Auður E. Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Jens er rétti maðurinn í brúna! Anton Berg Sævarsson skrifar Skoðun Stuðningur fyrir börn í vanda getur verið lífsbjörg Stefán Guðbrandsson skrifar Skoðun Lukka Sjálfstæðisflokksins Inga María Hlíðar Thorsteinson skrifar Skoðun Silja Bára, öruggur og faglegur leiðtogi fyrir Háskóla Íslands Margrét Gíslínudóttir skrifar Skoðun Má skera börn? Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Aðför að menntakerfinu Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Er íslenska þjóðin að eldast? Þorsteinn Þorsteinsson skrifar Skoðun Áslaug Arna er framtíðin og sóknarfærið er ungt fólk Sybil Gréta Kristinsdóttir skrifar Skoðun Silja Bára, öruggur og faglegur leiðtogi fyrir Háskóla Íslands Margrét Gíslínudóttir skrifar Skoðun Hvert fer kílómetragjaldið mitt? Jokka G Birnudóttir, #2459 skrifar Skoðun Opið bréf til Nannýjar Örnu Guðmundsdóttir fulltrúa í stjórn Sambands íslenskra sveitarfélaga Jóhanna Ása Einarsdóttir,Gerður Einarsdóttir,Helga Björk Jóhannsdóttir,Margrét Skúladóttir,Bjarney Ingibjörg Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Eyðileggjandi umræða Guðný Pálsdóttir,Súsanna Margrét Gestsdóttir skrifar Skoðun Lýðræðið sigrar Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Innleiðing fjárhagskerfa skilar í 70% tilfella ekki tilætluðum árangri Stefán Ingi Arnarson skrifar Sjá meira
Val á framhaldsskóla er ein fyrsta stóra, sjálfstæða ákvörðunin í lífi fólks og eðlilega eru skoðanir á umgjörðinni sem um hana gildir. Það er síðan góð og gild spurning hvort mikil hólfun nemenda eftir getu við 16 ára aldur sé endilega það sem menntakerfið eigi að stefna að. En fyrst við höfum ákveðið að nýta árangur að einhverju leyti til að stjórna innritunarferlinu er rétt að gera það á eins sanngjarnan og gagnsæjan hátt og mögulegt er. Hitt eykur hættuna á ómálefnalegum vinnubrögðum og skapar vantraust. Valinu breytt í leikjafræðiverkefni Margt í núverandi inntökuferli ber það með sér að hafa verið hannað í kringum annað en nemendur og þarfir þeirra. Í kynningartexta við lok hvers innritunarferlis birtir ráðuneytið gjarnan jákvæða tölfræði um að yfir 90% nemenda hafi komist í skóla sem þeir völdu sem 1. eða 2. val. Þetta segir hins vegar ekki alla söguna. Nemendur mega bara velja tvo skóla og þar sem fólk veit oft nokkurn veginn hvar það stendur veigrar það sér stundum við að velja skóla sem það mest langar í til að „sóa ekki valinu“. Enda getur það gerst að nemandi sem velur tvo vinsæla skóla endi á því að fá inn þriðja skólann, sem hann langaði ekkert sérstaklega í. Þetta vilja krakkar forðast og velja því stundum strategískt. Þessi uppsetning gerir það að verkum að búið er að breyta ákvörðun um val á framhaldsskóla í verulega flókið leikjafræðilegt vandamál. Vandamál sem á fræðimáli yrði kallað „samtímaleikur með ófullkomnum upplýsingum“. Samtímaleikur sem nokkur þúsund manns spila í einu. Nemendur þurfa ekki bara að velja þá skóla sem þá langar í heldur líka að a) átta sig á stöðu sinni í samanburði við aðra b) spá fyrir um hegðun annarra. Þetta er ekki auðvelt og getur kallað á mikla taktík. Einföld leið væri einfaldlega að fjölga þeim skólum sem hver nemandi getur forgangsraðað, til dæmis í fimm. En mann grunar hins vegar að ástæðan fyrir þessari takmörkun í dag sé einfaldlega að minnka það álag sem er á framhaldsskólum vegna yfirferðar umsókna. Það kallar hins vegar á næstu spurningu: Á að láta skólana sjálfa fara yfir umsóknir? Umsóknir nemenda eru núna yfirfarnar af skólunum sjálfum, sem senda frá sér (forgangangsraðan) lista yfir þá nemendur sem völdu skólann í fyrsta eða annað val. Þetta er væntanlega gert til að skólar geti viðhaldið ákveðnu “sjálfstæði”. Skólarnir nýta svo þetta sjálfstæði til að reikna út einhverja meðaleinkunn, hver á sinn ólíka hátt. Sumir skólar forgangsraða fyrst nemendum með ákveðna lágmarkseinkunn, aðrir gefa sumum fögum meira vægi og svo framvegis. Aðrir skólar fá svo færri umsóknir en pláss og þurfa ekkert að forgangsraða neitt. Vandséð er hvað sé á því að græða að hver skóli búi til sitt eigið excel-skjal með aðeins mismunandi vogstuðlum. Mögulega væri hægt að hafa skilyrðin aðeins ólík eftir brautum (á landsvísu) en meiri fínstillingar þarf varla. Allt þetta hefur reyndar þau hliðaráhrif að þetta gerir leikjafræðina bak við val nemandans enn flóknari. Hér væri skilvirkara og gegnsærra að hafa kerfið að miklu meira leyti miðlægt. Samræmdari matsaðferðir Til að endurtaka fyrri skoðun þá tel ég að gegnsæjast væri að hafa einhvers konar samræmda mælingu í lok grunnskólans til að a) tryggja jafnræði í einkunnagjöf á landsvísu b) auðvelda gæðaeftirlit og samanburð milli skóla. Þetta ekki eina leiðin, ekki töfralausn og ekki skyndilausn. En betri en sú leið að hafa ekkert samræmt mat, hvorki á árangri nemenda né skóla svo árum skipti, eins og raunin hefur verið. Nú er verið að vinna að innleiðingu nýs námsmats sem kallað hefur verið matsferill. Það byggir á mörgum „fjölbreyttum, stuttum, hnitmiðuðum, rafrænum prófum og verkefnum“. Það hljómar athyglisvert en áhættuþættirnir eru að þetta getur vel orðið flókið hugbúnaðarþróunarverkefni sem er dýrt og áhættusamt í innleiðingu og viðhaldi. Þá veldur það manni áhyggjum hve mikla áherslu höfundar skýrslunnar, þar sem tillögurnar um matsferilinn eru kynntar, leggja á að sem fæstir fái að sjá niðurstöðurnar niður á sveitarfélög og skóla. Áhyggjurnar eru kannski skiljanlegar, fólk vill forðast neikvæða umræðu um ákveðin skólasamfélög, en krafan um gegnsæi í þessum efnum verður alltaf til staðar í lýðræðisþjóðfélagi og óraunhæft að hunsa hana með öllu. Betra er að hafa frumkvæði að birtingu gagnanna með þeim hætti að þau séu sanngjörn og til gagns. Önnur leið í til að auka samræmi í námsmati er að styðjast í mun meira mæli við utanaðkomandi prófdómara. Kennarar í Danmörku þurfa á hverju ári að fara yfir fjölmörg verkefni nemenda úr öðrum skólum og verkefni þeirra nemenda eru send í yfirlestur annað. Svona jafningjamat myndi skapa eðlilegt aðhald og auka traust í menntakerfinu. Auka þarf gæði og traust Umræðan um námsmat í grunnskóla og inntökuferil í framhaldsskóla er ekki sett fram til höfuðs neinum. Hún er heldur ekki sett fram með það að markmiði að breyta öllu menntakerfinu í vígvöll harðrar samkeppni milli nemenda og skóla. Umræðan er komin fram vegna þess alþjóðlegur samanburður sýnir, ár eftir ár, að við getum gert betur. Og umræðan er komin fram vegna þess að það er eðlileg krafa að einkunnir séu að einhverju leyti sambærilegar milli skóla á landsvísu. Sérstaklega ef þær eru svo nýttar í annað. Höfundur er varaborgarfulltrúi Viðreisnar.
Skoðun Magnús Karl sem næsta rektor Háskóla Íslands Sólveig Ásta Sigurðardóttir,Stefanía Benónísdóttir skrifar
Skoðun Heilbrigðisyfirvöld með í samtali um hugvíkkandi meðferðir Sara María Júlíudóttir skrifar
Skoðun Barátta fyrir mannréttindum aldrei verið mikilvægari Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Silja Bára, öruggur og faglegur leiðtogi fyrir Háskóla Íslands Margrét Gíslínudóttir skrifar
Skoðun Silja Bára, öruggur og faglegur leiðtogi fyrir Háskóla Íslands Margrét Gíslínudóttir skrifar
Skoðun Opið bréf til Nannýjar Örnu Guðmundsdóttir fulltrúa í stjórn Sambands íslenskra sveitarfélaga Jóhanna Ása Einarsdóttir,Gerður Einarsdóttir,Helga Björk Jóhannsdóttir,Margrét Skúladóttir,Bjarney Ingibjörg Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Innleiðing fjárhagskerfa skilar í 70% tilfella ekki tilætluðum árangri Stefán Ingi Arnarson skrifar