Dýravelferðarlögin tíu ára Einar Örn Thorlacius skrifar 8. nóvember 2024 09:02 Í upphafi þessa árs voru liðin tíu ár síðan lög nr. 55/2013 um velferð dýra tóku gildi. Þau leystu af hólmi eldri lög um dýravernd og fólu í sér gjörbreytingu á eftirliti með dýravelferð á Íslandi. Allt eftirlit með dýravelferð var fært til Matvælastofnunar (MAST) sem skiptist áður á fleiri stofnanir og embætti og fól þá í sér ómarkvisst eftirlit. Mikilvægt er að farið sé vel með dýr, þau njóti góðs atlætis, séu ekki í þvinguðu ástandi og aðstæður séu þannig að þau njóti sín miðað við þarfir hverrar tegundar. Oftast dugar að krefjast úrbóta en lögin tryggja stofnuninni einnig víðtækar þvingunarheimildir til að knýja fram úrbætur og að auki heimild til að leggja á stjórnvaldssektir. Markmið laganna er að stuðla að velferð dýra í ljósi þess að þau eru skyni gæddar verur. Viðurkenning á því að dýr eru skyni gæddar verur er mikilvægt leiðarljós við túlkun einstakra ákvæða laganna og með henni er lögð á það áhersla að dýr séu lifandi verur sem geta fundið til sársauka og vanlíðunar og að taka beri tillit til þess við alla ráðstöfun þeirra, umönnun og meðhöndlun. Lögin taka til allra hryggdýra auk tífætlukrabba, smokkfiska og býflugna. Þess má geta að minnstu dýrin sem hafa komið til kasta undirritaðs eru býflugur en þau stærstu hvalir! Lögin taka þó ekki til hefðbundinna veiða og föngunar á villtum fiski. Velferð eldisfisks ber hins vegar að tryggja og fylgist MAST með því. Í lögunum er fjallað m.a. um hjálparskyldu og tilkynningarskyldu. Verði menn varir við illa meðferð á dýrum ber að tilkynna það til MAST eða lögreglu sem kemur tilkynningunni áleiðis til stofnunarinnar. MAST berast daglega tilkynningar um meinta slæma meðferð á dýrum og eru allar slíkar ábendingar teknar til rannsóknar. Fram kemur í lögunum að umráðamenn dýra verði að búa yfir nauðsynlegri getu, hæfni og ábyrgð til að annast dýrin. Reynslan hefur sýnt að þar er oft pottur brotinn sem leiðir til brota á einstökum ákvæðum í lögunum og reglugerðum byggðum á þeim. Í lögunum er lögð áhersla á að dýrum sé tryggð góð umönnun og einnig er að finna nokkur bannákvæði. Til dæmis er bannað að ofbjóða kröftum dýrs eða þoli og að yfirgefa dýr í bjargarlausu ástandi. Einnig er sagt hvernig standa eigi að aflífun og almennt bann lagt við sleppingu dýra sem hafa alist upp hjá mönnum út í náttúruna. Settar eru reglur um handsömun dýra, eyðingu meindýra og hvernig standa skuli að veiðum á villtum dýrum. Ítarlegar reglur er að finna um aðbúnað og umhverfi dýra, bæði í lögunum sjálfum og enn fremur í sérstökum velferðarreglugerðum fyrir einstök húsdýr og einnig gæludýr. MAST hefur skipt landinu upp í fjögur umdæmi og starfar sérstakur héraðsdýralæknir í hverju umdæmi. Að auki starfa hjá stofnuninni eftirlitsdýralæknar og einnig svonefndir sérgreinadýralæknar sem sérhæfa sig í ákveðinni dýrategund (nautgripum, svínum, hrossum o.s.frv.) Einn dýralæknir er að auki sérgreinadýralæknir gæludýra. Vinnuferlar MAST í dýravelferðarmálum Rétt er að upplýsa hvernig stofnunin tekur á dýravelferðarmálum sem henni berast. Slík mál geta komið upp við reglubundið eftirlit en einnig á grundvelli ábendinga sem berast. Grunnreglan er að sjálfsögðu sú að veittur er frestur til úrbóta. En stundum þarf að ganga lengra og þá kemur til kasta sérstaks teymis sem í sitja mismunandi dýralæknar eftir því hvar á landinu brotin eru framin og hvaða dýrategund á í hlut. Að auki situr lögfræðingur dýravelferðar alla slíka fundi. Sem dæmi má nefna að ef brotið er á velferð hrossa í tilteknu umdæmi þá sitja í teyminu í það skiptið héraðsdýralæknir umdæmisins, sérgreinadýralæknir hrossa auk lögfræðings. Einnig eru oft kallaðir til dýraeftirlitsmenn og eftirlitsdýralæknar til ráðgjafar. Fram kemur í lögunum að MAST sé heimilt að fara í eftirlitsheimsóknir á hvern þann stað þar sem dýr eru haldin til að kanna aðstæður og aðbúnað þeirra og við beitingu þvingunarúrræða. Ekki er þó heimilt að fara inn í íbúðar- eða útihús án samþykkis eiganda nema að fengnum dómsúrskurði og hefur stundum þurft að láta reyna á það. Áhrifaríkasta þvingunarúrræðið sem MAST hefur er að leggja á dagsektir til að knýja fram úrbætur.En í alvarlegustu tilvikunum getur þurft að taka dýr úr vörslu umráðamanns. Stofnuninni ber í slíkum tilvikum að gæta meðalhófs og að beita ekki harkalegri aðgerðum en nauðsyn ber til. Stjórnvaldssektir geta numið allt að einni millj. kr og leggur stofnunin slíkar sektir á þyki tilefni til þess. Enn fremur ber stofnuninni að kæra meiri háttar mál til lögreglu í stað stjórnvaldssektar og hafa nokkrir dómar fallið þar sem dýraeigendur hafa verið dæmdir til refsingar og jafnvel bannað að halda dýr. Dýravelferðarmál eru viðkvæm og vekja gjarnan heitar tilfinningar hjá fólki. Áhugi á slíkum málum virðist einnig hafa aukist mikið á undanförnum árum, m.a. með tilkomu samfélagsmiðla. MAST er ljós sú mikla ábyrgð sem stofnunin ber í því að gæta að dýravelferð á Íslandi. Það er skoðun mín að stofnunin hafi náð talsverðum árangri undanfarin ár og við erum staðráðin í að gera enn betur á komandi árum. Höfundur er lögfr. dýravelferðar hjá MAST. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Dýr Dýraheilbrigði Mest lesið Lukka Sjálfstæðisflokksins Inga María Hlíðar Thorsteinson Skoðun Má skera börn? Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Stuðningur fyrir börn í vanda getur verið lífsbjörg Stefán Guðbrandsson Skoðun Fara mínir kennarar að vinna í Kópavogslaug? Opið bréf til bæjarstjóra Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir Skoðun Jens er rétti maðurinn í brúnna! Anton Berg Sævarsson Skoðun Silja Bára, öruggur og faglegur leiðtogi fyrir Háskóla Íslands Margrét Gíslínudóttir Skoðun Óásættanleg meðferð á fjármunum félagsfólks VR – Hvar var stjórn VR? Þorsteinn Skúli Sveinsson Skoðun Er íslenska þjóðin að eldast? Þorsteinn Þorsteinsson Skoðun Hvert fer kílómetragjaldið mitt? Jokka G Birnudóttir, #2459 Skoðun Aðalvandamálið við máltileinkun innflytjenda! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Skoðun Skoðun Angist og krabbamein Auður E. Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Jens er rétti maðurinn í brúnna! Anton Berg Sævarsson skrifar Skoðun Stuðningur fyrir börn í vanda getur verið lífsbjörg Stefán Guðbrandsson skrifar Skoðun Lukka Sjálfstæðisflokksins Inga María Hlíðar Thorsteinson skrifar Skoðun Silja Bára, öruggur og faglegur leiðtogi fyrir Háskóla Íslands Margrét Gíslínudóttir skrifar Skoðun Má skera börn? Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Aðför að menntakerfinu Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Er íslenska þjóðin að eldast? Þorsteinn Þorsteinsson skrifar Skoðun Áslaug Arna er framtíðin og sóknarfærið er ungt fólk Sybil Gréta Kristinsdóttir skrifar Skoðun Silja Bára, öruggur og faglegur leiðtogi fyrir Háskóla Íslands Margrét Gíslínudóttir skrifar Skoðun Hvert fer kílómetragjaldið mitt? Jokka G Birnudóttir, #2459 skrifar Skoðun Opið bréf til Nannýjar Örnu Guðmundsdóttir fulltrúa í stjórn Sambands íslenskra sveitarfélaga Jóhanna Ása Einarsdóttir,Gerður Einarsdóttir,Helga Björk Jóhannsdóttir,Margrét Skúladóttir,Bjarney Ingibjörg Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Eyðileggjandi umræða Guðný Pálsdóttir,Súsanna Margrét Gestsdóttir skrifar Skoðun Lýðræðið sigrar Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Innleiðing fjárhagskerfa skilar í 70% tilfella ekki tilætluðum árangri Stefán Ingi Arnarson skrifar Skoðun Tækifæri til að ljúka mannréttindamáli Þorsteins Pálssonar frá síðustu öld Bergur Hauksson skrifar Skoðun Aðalvandamálið við máltileinkun innflytjenda! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Lítil breyting sem getur skipt sköpum! Arnar Steinn Þórarinsson skrifar Skoðun Fara mínir kennarar að vinna í Kópavogslaug? Opið bréf til bæjarstjóra Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn styður Úkraínu Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Það er samkeppni innan opinbera geirans um starfskrafta kennara Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Nýtt húsnæðiskerfi á Íslandi: Norrænar hugmyndir opna dyrnar fyrir fyrstu kaupendur! Bjarni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Óásættanleg meðferð á fjármunum félagsfólks VR – Hvar var stjórn VR? Þorsteinn Skúli Sveinsson skrifar Skoðun Kjarkur og kraftur til að breyta Áslaug Hulda Jónsdóttir,Eydís Arna Líndal skrifar Skoðun Fjórföldun á stuðningi við Guðrúnu Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Góður fyrsti aldarfjórðungur Jón Guðni Ómarsson skrifar Skoðun Af hverju stríð? Helga Þórólfsdóttir skrifar Skoðun Donald Trump Jovana Pavlović skrifar Skoðun Hvammsvirkjun og framtíð laxfiska í Þjórsá Dr. Margaret Filardo,Elvar Örn Friðriksson skrifar Skoðun Stækkum Sjálfstæðisflokkinn Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Sjá meira
Í upphafi þessa árs voru liðin tíu ár síðan lög nr. 55/2013 um velferð dýra tóku gildi. Þau leystu af hólmi eldri lög um dýravernd og fólu í sér gjörbreytingu á eftirliti með dýravelferð á Íslandi. Allt eftirlit með dýravelferð var fært til Matvælastofnunar (MAST) sem skiptist áður á fleiri stofnanir og embætti og fól þá í sér ómarkvisst eftirlit. Mikilvægt er að farið sé vel með dýr, þau njóti góðs atlætis, séu ekki í þvinguðu ástandi og aðstæður séu þannig að þau njóti sín miðað við þarfir hverrar tegundar. Oftast dugar að krefjast úrbóta en lögin tryggja stofnuninni einnig víðtækar þvingunarheimildir til að knýja fram úrbætur og að auki heimild til að leggja á stjórnvaldssektir. Markmið laganna er að stuðla að velferð dýra í ljósi þess að þau eru skyni gæddar verur. Viðurkenning á því að dýr eru skyni gæddar verur er mikilvægt leiðarljós við túlkun einstakra ákvæða laganna og með henni er lögð á það áhersla að dýr séu lifandi verur sem geta fundið til sársauka og vanlíðunar og að taka beri tillit til þess við alla ráðstöfun þeirra, umönnun og meðhöndlun. Lögin taka til allra hryggdýra auk tífætlukrabba, smokkfiska og býflugna. Þess má geta að minnstu dýrin sem hafa komið til kasta undirritaðs eru býflugur en þau stærstu hvalir! Lögin taka þó ekki til hefðbundinna veiða og föngunar á villtum fiski. Velferð eldisfisks ber hins vegar að tryggja og fylgist MAST með því. Í lögunum er fjallað m.a. um hjálparskyldu og tilkynningarskyldu. Verði menn varir við illa meðferð á dýrum ber að tilkynna það til MAST eða lögreglu sem kemur tilkynningunni áleiðis til stofnunarinnar. MAST berast daglega tilkynningar um meinta slæma meðferð á dýrum og eru allar slíkar ábendingar teknar til rannsóknar. Fram kemur í lögunum að umráðamenn dýra verði að búa yfir nauðsynlegri getu, hæfni og ábyrgð til að annast dýrin. Reynslan hefur sýnt að þar er oft pottur brotinn sem leiðir til brota á einstökum ákvæðum í lögunum og reglugerðum byggðum á þeim. Í lögunum er lögð áhersla á að dýrum sé tryggð góð umönnun og einnig er að finna nokkur bannákvæði. Til dæmis er bannað að ofbjóða kröftum dýrs eða þoli og að yfirgefa dýr í bjargarlausu ástandi. Einnig er sagt hvernig standa eigi að aflífun og almennt bann lagt við sleppingu dýra sem hafa alist upp hjá mönnum út í náttúruna. Settar eru reglur um handsömun dýra, eyðingu meindýra og hvernig standa skuli að veiðum á villtum dýrum. Ítarlegar reglur er að finna um aðbúnað og umhverfi dýra, bæði í lögunum sjálfum og enn fremur í sérstökum velferðarreglugerðum fyrir einstök húsdýr og einnig gæludýr. MAST hefur skipt landinu upp í fjögur umdæmi og starfar sérstakur héraðsdýralæknir í hverju umdæmi. Að auki starfa hjá stofnuninni eftirlitsdýralæknar og einnig svonefndir sérgreinadýralæknar sem sérhæfa sig í ákveðinni dýrategund (nautgripum, svínum, hrossum o.s.frv.) Einn dýralæknir er að auki sérgreinadýralæknir gæludýra. Vinnuferlar MAST í dýravelferðarmálum Rétt er að upplýsa hvernig stofnunin tekur á dýravelferðarmálum sem henni berast. Slík mál geta komið upp við reglubundið eftirlit en einnig á grundvelli ábendinga sem berast. Grunnreglan er að sjálfsögðu sú að veittur er frestur til úrbóta. En stundum þarf að ganga lengra og þá kemur til kasta sérstaks teymis sem í sitja mismunandi dýralæknar eftir því hvar á landinu brotin eru framin og hvaða dýrategund á í hlut. Að auki situr lögfræðingur dýravelferðar alla slíka fundi. Sem dæmi má nefna að ef brotið er á velferð hrossa í tilteknu umdæmi þá sitja í teyminu í það skiptið héraðsdýralæknir umdæmisins, sérgreinadýralæknir hrossa auk lögfræðings. Einnig eru oft kallaðir til dýraeftirlitsmenn og eftirlitsdýralæknar til ráðgjafar. Fram kemur í lögunum að MAST sé heimilt að fara í eftirlitsheimsóknir á hvern þann stað þar sem dýr eru haldin til að kanna aðstæður og aðbúnað þeirra og við beitingu þvingunarúrræða. Ekki er þó heimilt að fara inn í íbúðar- eða útihús án samþykkis eiganda nema að fengnum dómsúrskurði og hefur stundum þurft að láta reyna á það. Áhrifaríkasta þvingunarúrræðið sem MAST hefur er að leggja á dagsektir til að knýja fram úrbætur.En í alvarlegustu tilvikunum getur þurft að taka dýr úr vörslu umráðamanns. Stofnuninni ber í slíkum tilvikum að gæta meðalhófs og að beita ekki harkalegri aðgerðum en nauðsyn ber til. Stjórnvaldssektir geta numið allt að einni millj. kr og leggur stofnunin slíkar sektir á þyki tilefni til þess. Enn fremur ber stofnuninni að kæra meiri háttar mál til lögreglu í stað stjórnvaldssektar og hafa nokkrir dómar fallið þar sem dýraeigendur hafa verið dæmdir til refsingar og jafnvel bannað að halda dýr. Dýravelferðarmál eru viðkvæm og vekja gjarnan heitar tilfinningar hjá fólki. Áhugi á slíkum málum virðist einnig hafa aukist mikið á undanförnum árum, m.a. með tilkomu samfélagsmiðla. MAST er ljós sú mikla ábyrgð sem stofnunin ber í því að gæta að dýravelferð á Íslandi. Það er skoðun mín að stofnunin hafi náð talsverðum árangri undanfarin ár og við erum staðráðin í að gera enn betur á komandi árum. Höfundur er lögfr. dýravelferðar hjá MAST.
Fara mínir kennarar að vinna í Kópavogslaug? Opið bréf til bæjarstjóra Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir Skoðun
Óásættanleg meðferð á fjármunum félagsfólks VR – Hvar var stjórn VR? Þorsteinn Skúli Sveinsson Skoðun
Skoðun Silja Bára, öruggur og faglegur leiðtogi fyrir Háskóla Íslands Margrét Gíslínudóttir skrifar
Skoðun Silja Bára, öruggur og faglegur leiðtogi fyrir Háskóla Íslands Margrét Gíslínudóttir skrifar
Skoðun Opið bréf til Nannýjar Örnu Guðmundsdóttir fulltrúa í stjórn Sambands íslenskra sveitarfélaga Jóhanna Ása Einarsdóttir,Gerður Einarsdóttir,Helga Björk Jóhannsdóttir,Margrét Skúladóttir,Bjarney Ingibjörg Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Innleiðing fjárhagskerfa skilar í 70% tilfella ekki tilætluðum árangri Stefán Ingi Arnarson skrifar
Skoðun Tækifæri til að ljúka mannréttindamáli Þorsteins Pálssonar frá síðustu öld Bergur Hauksson skrifar
Skoðun Fara mínir kennarar að vinna í Kópavogslaug? Opið bréf til bæjarstjóra Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Það er samkeppni innan opinbera geirans um starfskrafta kennara Davíð Már Sigurðsson skrifar
Skoðun Nýtt húsnæðiskerfi á Íslandi: Norrænar hugmyndir opna dyrnar fyrir fyrstu kaupendur! Bjarni Þór Sigurðsson skrifar
Skoðun Óásættanleg meðferð á fjármunum félagsfólks VR – Hvar var stjórn VR? Þorsteinn Skúli Sveinsson skrifar
Skoðun Hvammsvirkjun og framtíð laxfiska í Þjórsá Dr. Margaret Filardo,Elvar Örn Friðriksson skrifar
Fara mínir kennarar að vinna í Kópavogslaug? Opið bréf til bæjarstjóra Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir Skoðun
Óásættanleg meðferð á fjármunum félagsfólks VR – Hvar var stjórn VR? Þorsteinn Skúli Sveinsson Skoðun