Langreyður, hrafnreyður og melrakki – dýr sem má veiða Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar 30. apríl 2021 11:01 Þann 20. apríl sl. birti Ágúst Ólafur Ágústsson, þingmaður Samfylkingarinnar, pistil um stöðu dýraverndunar á Íslandi. Mér þótti pistill hans ágætur og mér til mikillar gleði fékk pistillinn nokkra dreifingu. Mér finnst einmitt að dýravermd sé ákveðið málefni sem er ekki nægilega mikið rætt hér á landi. Leiðinlegt þótti mér þó að af þeim átta dýrategundum sem Ágúst tók sérstaklega fyrir í greininni virtist hann vera úti á þekju með tvær þeirra. Gaman hefði verið að hafa umfjöllunina nokkuð ýtarlegri en ég býst við að ætlun hans hafi verið að stikla á stóru. Langreyður Ágúst veltir vöngum yfir því hvers vegna við Íslendingar séum að veiða þetta annað stærsta núlifandi dýr jarðarinnar. Dýrið er jú á lista yfir dýrategundir sem eiga undir högg að sækja sökum ágangi manna. Áætlað er að til séu á milli 95.000 til 125.000 langreyðar í heiminum í dag. Nokkuð erfitt er að áætla stofnstærðina nákvæmlega þar sem að þeim er gjarnan ruglað saman við aðrar tegundir hvala. Flestir einstaklingar tegundarinnar halda sig saman í nokkurskonar ,,stórfjölskyldum‘‘ eða ,,ættbálkum‘‘ á vissum hafsvæðum og æxlast lítið innbyrðis þó að vissulega eigi það sér stundum stað. Af þessum ættbálkum hafa sumir orðið afar illa úti í hvalveiðum síðustu þriggja alda. Ættbálkurinn sem að heldur til á hafsvæðinu milli Grænlands, Íslands og Noregs er talinn vera rúmlega einn tíundi af stærð tegundarinnar. Tegundin er vissulega á válista. En það eru vissar hjarðir eða ættbálkar, eins og ég kýs að kalla þá, sem eiga verulega undir högg að sækja og virðist íslenski ættbálkurinn ekki vera einn þeirra. Mun meira hefur gengið á fjölda hvalanna t.d. úti fyrir ströndum Nýfundnalands og í Suðurhöfum. Þar hafa sumir ættbálkanna minnkað niður í nokkur hundruð einstaklinga. Þær veiðar sem nú eru stundaðar á langreyðum við Ísland hafa mest farið í um 150 dýr á ári sem er töluvert minna en þegar veiðarnar lögðust seinast af um 9. áratuginn. Sé stofninn milli Íslands, Grænlands og Noregs um 11.000 dýr þá eru 150 hvalir á ári rúmlega 1,4% af stærð stofnsins. Hrafnreyður Á þennan hval minnist Ágúst reyndar ekki en þar sem að hrafnreyðar, einnig kallaðar hrefnur, hafa lengi verið veiddar við Ísland langar mig aðeins að tala um þessi blessuðu dýr. Rúmlega helmingur allra hvala við Ísland eru af tegundinni hrafnreyður, en allur N-Atlantshafsstofn þessarar tegundar er talinn telja yfir 185.000 einstaklinga. Þessar hrafnreyðar eru í samkeppni um fæðu við alla hina hvalina sem að margir hverjir eru á válista og því al-friðaðir. Jafnframt eru hvalir í samkeppni við okkur mannfólkið, þar sem að fæða þeirra er jú fæða allskyns smádýra sem að síðan er fæða margs fisksins sem að við byggjum afkomu okkar á. Því má velta fyrir sér hvort að grisjun á stofni hrafnreyðsins gæti mögulega komið sér vel fyrir afkomu annarra tegunda í sjónum t.a.m. hvala sem eru á válista og fiska og rækja sem að við neytum. Þetta finnst mér að mætti kanna en best væri þá að faglærður sjávarlíffræðingur skrifaði um það frekar en ég. Melrakki Refastofninn á Íslandi hefur minnkað eylítið á síðastliðnum tólf árum. Þess verður að geta að fyrir tólf árum náði stofninn þeim mesta fjölda sem að hann hefur náð síðan mælingar hófust. Talið er að stofninn telji nú um 7000 dýr. Svo mikið hefur refum fjölgað síðastliðna áratugi að augljóslega má sjá aukna sókn þessara kvikinda í mannabyggðir sem að áður þótti afar fátítt enda eru refir rosalega styggir gagnhvart mannfólki. Æ algengara er að fólk sjái þá á vappi útá þjóðvegum landsins og nýlega fundust meira að segja fótspor að vetrarlagi á Vatnsendahæð í Reykjavík. Í Húnaþingi Vestra hefur einnig fundist refagreni í skógrækt sem var staðsett í um tveggja kílómetra fjarðlægð frá þéttbýliskjarna. Og fyrir dýr sem er vel þekkt fyrir að leggja allt að tugi kílómetra vegalengdir undir fót til þess að finna sér æti má þá kalla verulega bífrænt að gera sér greni svo nálægt mannabyggðum. Melrakkinn er, rétt eins og Ágúst bendir á, hinn upprunalegi landnemi. Eina villta spendýr landsins sem að hingað barst án viðkomu í skipum mannanna. En hann er ekki í útrýmingarhættu. Hann er krúttlegur úti í náttúrunni en innan byggðamarka mannsins getur hann verið skaðræði og jafn vel líka vargur. Villikettir Mögulegt er að Ágúst sé alls ekki útá þekju með kettina. Mér er bara ómögulegt að skilja hvað hann sé að leggja til. Vill hann vermda villiketti? Vill hann að stærra átak sé tekið til að farga þeim? Hann talaði um að betur ætti að ,,standa að því að sinna þessum munaðarlausu köttum‘‘ án þess að útskýra það neitt nánar. Það er vel þekkt um allan heim að kettir sem leggjast út geta verið stórkostleg ógn gegn viðkvæmum vistkerfum. Kettir eru rosalega fær rándýr sem geta fjölgað sér nokkuð hratt. Samkvæmt Ágústi eru villtir kettir á Íslandi taldir vera um 3000 talsins. Það eru langt um fleiri en ég hefði giskað á. – Sú staðreynd myndi benda til þess að í átak þurfi að ráðast til þess að halda villikattastofninum niðri. Að lokum vil ég benda á að dýravermd er vandmeðfarið fyrirbæri. Vermdi maður t.d. ákveðið rándýr mun það bitna á þeim dýrum sem rándýrið hefur að bráð. Vermdi maður einungis bráðina getur henni offjölgað og það getur bitnað illa á vistkerfinu sem hún lifir í. Einnig getur vermdun bráðar leitt til fjölgunar rándýra sem að þá herja þá á önnur dýr sem einnig stóð til að vermda. Stór partur náttúrvermdar er að reyna að gæta jafnvægis í samspili tegundanna. En um leið er það afar náttúrulegt að vissar tegundir verði undir í samkeppninni og deyji út. Það er það sem Charles Darwin kallaði náttúruval. Hvar á maðurinn að grípa inní og hvar ekki? Við því eru engin einföld svör. En við deilum lífsrými okkar með ótal lifandi verum og við höfum valdið og þekkinguna til þess að velja hvaða verum við viljum gera hærra undir höfði og hverjum ekki. Höfundur greinarinnar er rithöfundur og meðlimur Framsóknarflokksins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Dýr Dýraheilbrigði Skoðun: Kosningar 2021 Framsóknarflokkurinn Jóhann Frímann Arinbjarnarson Mest lesið Hlíðarendi – hverfið mitt Freyr Snorrason Skoðun Lukka Sjálfstæðisflokksins Inga María Hlíðar Thorsteinson Skoðun Má skera börn? Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Jens er rétti maðurinn í brúna! Anton Berg Sævarsson Skoðun Hver er betri sem formaður Sjálfstæðisflokksins? Þórir Garðarsson Skoðun Stuðningur fyrir börn í vanda getur verið lífsbjörg Stefán Guðbrandsson Skoðun Reykurinn sást löngu fyrir brunann! Davíð Bergmann Skoðun Strandveiðar – nýliðun hægri vinstri Steindór Ingi Kjellberg Skoðun Löggjafinn brýtur á skólabörnum (grein 1) Valdís Ingibjörg Jónsdóttir Skoðun Heilbrigðisyfirvöld með í samtali um hugvíkkandi meðferðir Sara María Júlíudóttir Skoðun Skoðun Skoðun Færni á vinnumarkaði – ný námsleið fyrir fólk með þroskahömlun Helga Gísladóttir skrifar Skoðun Framtíðarfyrirkomulag biðlauna formanns VR Ólafur Reimar Gunnarsson skrifar Skoðun Sannanir í dómsmáli? Rithandarrannsóknir, fyrri grein Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Rödd friðar á móti sterkum her Anna Hildur Hildibrandsdóttir skrifar Skoðun Leiðtogi nýrra tíma Auður Kjartansdóttir,Bjarnveig Guðbrandsdóttir,Brynhildur Einarsdóttir,Guðrún Ingadóttir,G. Sirrý Ágústsdóttir,Hafdís Gunnarsdóttir,Jónas Kári Eiríksson,Júlíus Guðni Antonsson,Ragnhildur Eva Jónsdóttir,Róbert Smári Gunnarsson skrifar Skoðun Alþjóðaflugvöllurinn á Akureyri: Hvar er Icelandair? Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Tollflokkun rifins osts: Rangfærslur og staðreyndir Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Framtíð löggæslu fínpússuð í tilraunastofunni Gaza Kristján Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Wybory/Election/Kosningar Mateusz Gabríel K. Róbertsson skrifar Skoðun Hver er betri sem formaður Sjálfstæðisflokksins? Þórir Garðarsson skrifar Skoðun Hlíðarendi – hverfið mitt Freyr Snorrason skrifar Skoðun Rétturinn til að hafa réttindi Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Chamberlain eða Churchill leiðin? Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Magnús Karl sem næsta rektor Háskóla Íslands Sólveig Ásta Sigurðardóttir,Stefanía Benónísdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðisyfirvöld með í samtali um hugvíkkandi meðferðir Sara María Júlíudóttir skrifar Skoðun Flug er almenningsssamgöngur Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Barátta fyrir mannréttindum aldrei verið mikilvægari Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Löggjafinn brýtur á skólabörnum (grein 1) Valdís Ingibjörg Jónsdóttir skrifar Skoðun Strandveiðar – nýliðun hægri vinstri Steindór Ingi Kjellberg skrifar Skoðun Reykurinn sást löngu fyrir brunann! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Angist og krabbamein Auður E. Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Jens er rétti maðurinn í brúna! Anton Berg Sævarsson skrifar Skoðun Stuðningur fyrir börn í vanda getur verið lífsbjörg Stefán Guðbrandsson skrifar Skoðun Lukka Sjálfstæðisflokksins Inga María Hlíðar Thorsteinson skrifar Skoðun Silja Bára, öruggur og faglegur leiðtogi fyrir Háskóla Íslands Margrét Gíslínudóttir skrifar Skoðun Má skera börn? Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Aðför að menntakerfinu Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Er íslenska þjóðin að eldast? Þorsteinn Þorsteinsson skrifar Skoðun Áslaug Arna er framtíðin og sóknarfærið er ungt fólk Sybil Gréta Kristinsdóttir skrifar Skoðun Silja Bára, öruggur og faglegur leiðtogi fyrir Háskóla Íslands Margrét Gíslínudóttir skrifar Sjá meira
Þann 20. apríl sl. birti Ágúst Ólafur Ágústsson, þingmaður Samfylkingarinnar, pistil um stöðu dýraverndunar á Íslandi. Mér þótti pistill hans ágætur og mér til mikillar gleði fékk pistillinn nokkra dreifingu. Mér finnst einmitt að dýravermd sé ákveðið málefni sem er ekki nægilega mikið rætt hér á landi. Leiðinlegt þótti mér þó að af þeim átta dýrategundum sem Ágúst tók sérstaklega fyrir í greininni virtist hann vera úti á þekju með tvær þeirra. Gaman hefði verið að hafa umfjöllunina nokkuð ýtarlegri en ég býst við að ætlun hans hafi verið að stikla á stóru. Langreyður Ágúst veltir vöngum yfir því hvers vegna við Íslendingar séum að veiða þetta annað stærsta núlifandi dýr jarðarinnar. Dýrið er jú á lista yfir dýrategundir sem eiga undir högg að sækja sökum ágangi manna. Áætlað er að til séu á milli 95.000 til 125.000 langreyðar í heiminum í dag. Nokkuð erfitt er að áætla stofnstærðina nákvæmlega þar sem að þeim er gjarnan ruglað saman við aðrar tegundir hvala. Flestir einstaklingar tegundarinnar halda sig saman í nokkurskonar ,,stórfjölskyldum‘‘ eða ,,ættbálkum‘‘ á vissum hafsvæðum og æxlast lítið innbyrðis þó að vissulega eigi það sér stundum stað. Af þessum ættbálkum hafa sumir orðið afar illa úti í hvalveiðum síðustu þriggja alda. Ættbálkurinn sem að heldur til á hafsvæðinu milli Grænlands, Íslands og Noregs er talinn vera rúmlega einn tíundi af stærð tegundarinnar. Tegundin er vissulega á válista. En það eru vissar hjarðir eða ættbálkar, eins og ég kýs að kalla þá, sem eiga verulega undir högg að sækja og virðist íslenski ættbálkurinn ekki vera einn þeirra. Mun meira hefur gengið á fjölda hvalanna t.d. úti fyrir ströndum Nýfundnalands og í Suðurhöfum. Þar hafa sumir ættbálkanna minnkað niður í nokkur hundruð einstaklinga. Þær veiðar sem nú eru stundaðar á langreyðum við Ísland hafa mest farið í um 150 dýr á ári sem er töluvert minna en þegar veiðarnar lögðust seinast af um 9. áratuginn. Sé stofninn milli Íslands, Grænlands og Noregs um 11.000 dýr þá eru 150 hvalir á ári rúmlega 1,4% af stærð stofnsins. Hrafnreyður Á þennan hval minnist Ágúst reyndar ekki en þar sem að hrafnreyðar, einnig kallaðar hrefnur, hafa lengi verið veiddar við Ísland langar mig aðeins að tala um þessi blessuðu dýr. Rúmlega helmingur allra hvala við Ísland eru af tegundinni hrafnreyður, en allur N-Atlantshafsstofn þessarar tegundar er talinn telja yfir 185.000 einstaklinga. Þessar hrafnreyðar eru í samkeppni um fæðu við alla hina hvalina sem að margir hverjir eru á válista og því al-friðaðir. Jafnframt eru hvalir í samkeppni við okkur mannfólkið, þar sem að fæða þeirra er jú fæða allskyns smádýra sem að síðan er fæða margs fisksins sem að við byggjum afkomu okkar á. Því má velta fyrir sér hvort að grisjun á stofni hrafnreyðsins gæti mögulega komið sér vel fyrir afkomu annarra tegunda í sjónum t.a.m. hvala sem eru á válista og fiska og rækja sem að við neytum. Þetta finnst mér að mætti kanna en best væri þá að faglærður sjávarlíffræðingur skrifaði um það frekar en ég. Melrakki Refastofninn á Íslandi hefur minnkað eylítið á síðastliðnum tólf árum. Þess verður að geta að fyrir tólf árum náði stofninn þeim mesta fjölda sem að hann hefur náð síðan mælingar hófust. Talið er að stofninn telji nú um 7000 dýr. Svo mikið hefur refum fjölgað síðastliðna áratugi að augljóslega má sjá aukna sókn þessara kvikinda í mannabyggðir sem að áður þótti afar fátítt enda eru refir rosalega styggir gagnhvart mannfólki. Æ algengara er að fólk sjái þá á vappi útá þjóðvegum landsins og nýlega fundust meira að segja fótspor að vetrarlagi á Vatnsendahæð í Reykjavík. Í Húnaþingi Vestra hefur einnig fundist refagreni í skógrækt sem var staðsett í um tveggja kílómetra fjarðlægð frá þéttbýliskjarna. Og fyrir dýr sem er vel þekkt fyrir að leggja allt að tugi kílómetra vegalengdir undir fót til þess að finna sér æti má þá kalla verulega bífrænt að gera sér greni svo nálægt mannabyggðum. Melrakkinn er, rétt eins og Ágúst bendir á, hinn upprunalegi landnemi. Eina villta spendýr landsins sem að hingað barst án viðkomu í skipum mannanna. En hann er ekki í útrýmingarhættu. Hann er krúttlegur úti í náttúrunni en innan byggðamarka mannsins getur hann verið skaðræði og jafn vel líka vargur. Villikettir Mögulegt er að Ágúst sé alls ekki útá þekju með kettina. Mér er bara ómögulegt að skilja hvað hann sé að leggja til. Vill hann vermda villiketti? Vill hann að stærra átak sé tekið til að farga þeim? Hann talaði um að betur ætti að ,,standa að því að sinna þessum munaðarlausu köttum‘‘ án þess að útskýra það neitt nánar. Það er vel þekkt um allan heim að kettir sem leggjast út geta verið stórkostleg ógn gegn viðkvæmum vistkerfum. Kettir eru rosalega fær rándýr sem geta fjölgað sér nokkuð hratt. Samkvæmt Ágústi eru villtir kettir á Íslandi taldir vera um 3000 talsins. Það eru langt um fleiri en ég hefði giskað á. – Sú staðreynd myndi benda til þess að í átak þurfi að ráðast til þess að halda villikattastofninum niðri. Að lokum vil ég benda á að dýravermd er vandmeðfarið fyrirbæri. Vermdi maður t.d. ákveðið rándýr mun það bitna á þeim dýrum sem rándýrið hefur að bráð. Vermdi maður einungis bráðina getur henni offjölgað og það getur bitnað illa á vistkerfinu sem hún lifir í. Einnig getur vermdun bráðar leitt til fjölgunar rándýra sem að þá herja þá á önnur dýr sem einnig stóð til að vermda. Stór partur náttúrvermdar er að reyna að gæta jafnvægis í samspili tegundanna. En um leið er það afar náttúrulegt að vissar tegundir verði undir í samkeppninni og deyji út. Það er það sem Charles Darwin kallaði náttúruval. Hvar á maðurinn að grípa inní og hvar ekki? Við því eru engin einföld svör. En við deilum lífsrými okkar með ótal lifandi verum og við höfum valdið og þekkinguna til þess að velja hvaða verum við viljum gera hærra undir höfði og hverjum ekki. Höfundur greinarinnar er rithöfundur og meðlimur Framsóknarflokksins.
Skoðun Leiðtogi nýrra tíma Auður Kjartansdóttir,Bjarnveig Guðbrandsdóttir,Brynhildur Einarsdóttir,Guðrún Ingadóttir,G. Sirrý Ágústsdóttir,Hafdís Gunnarsdóttir,Jónas Kári Eiríksson,Júlíus Guðni Antonsson,Ragnhildur Eva Jónsdóttir,Róbert Smári Gunnarsson skrifar
Skoðun Magnús Karl sem næsta rektor Háskóla Íslands Sólveig Ásta Sigurðardóttir,Stefanía Benónísdóttir skrifar
Skoðun Heilbrigðisyfirvöld með í samtali um hugvíkkandi meðferðir Sara María Júlíudóttir skrifar
Skoðun Barátta fyrir mannréttindum aldrei verið mikilvægari Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Silja Bára, öruggur og faglegur leiðtogi fyrir Háskóla Íslands Margrét Gíslínudóttir skrifar
Skoðun Silja Bára, öruggur og faglegur leiðtogi fyrir Háskóla Íslands Margrét Gíslínudóttir skrifar