Hvað á að gera við smábörn? Sæunn Kjartansdóttir skrifar 25. janúar 2022 11:30 Þegar ég les „gleðifréttir” um væntanlega fjölgun leikskólaplássa fyrir ungbörn veit ég ekki hvort ég á að hlæja eða gráta. Mér er kunnugt um óbrúaða bilið á milli fæðingarorlofs og leikskóla. Ég veit líka að í sveitarstjórnum starfar vel meinandi fólk. Vandinn er úr sér gengin hugmyndafræði og vonlausar forsendur. Börnin eru of mörg og of þurfandi miðað við fjármagnið sem ætlað er í málaflokkinn, faglærðu starfsfólki heldur áfram að fækka og það fást heldur ekki nægilega margir ófaglærðir til starfa. Fyrirheit um fjölgun plássa kunna að hljóma vel en hvaða fyrirbæri er leikskóli án starfsfólks? Við erum samdauna vandanum Til að redda málum kom upp sú hugmynd að borga þreyttu og illa launuðu starfsfólki leikskólanna 75 þúsund kall fyrir að fá einhvern, já bara einhvern, til að vinna með sér. Í að minnsta kosti þrjá mánuði. Til allrar hamingju var hætt við þau áform en það eitt að þau skyldu verða meira en hugmynd á „viðrunarfundi“ hringir háværum viðvörunarbjöllum. Því miður er bjölluhljómurinn frá leikskólum orðinn svo kunnuglegur að hann er eins og hvert annað suð í eyrunum sem drukknar í neyðarópum Landspítalans. Þess vegna kippum við okkur ekki upp við króníska undirmönnun á leikskólum. Hún er löngu orðin varanleg. Við erum líka búin að sætta okkur við að leikskólar séu að langstærstum hluta mannaðir af starfsfólki með takmarkaða menntun, reynslu eða skilning á þörfum barna. Til að bæta gráu ofan á svart komu nýlega upp mál sem vöktu undarlega lítil viðbrögð þar sem starfsfólk leikskóla var grunað um ofbeldi gegn börnum. Ofbeldi á leikskólum þarf ekki að koma neinum á óvart og það hvarflar ekki að mér að þessi tilteknu mál séu einsdæmi. Þegar við setjum óburðugt og óánægt fólk í krefjandi aðstæður með vald yfir ungum börnum bjóðum við heim hættu á vanrækslu og ofbeldi. Þetta sýnir reynslan til dæmis frá Breiðuvík, Hjalteyri, Vöggustofu Reykjavíkurborgar, Kópavogshæli, Arnarholti, Silungapolli, Bjargi, Jaðri, Reykjahlíð, Heyrnleysingjaskólanum, Kumbaravogi, Landakotsskóla, Smáratúni, Torfastöðum, Upptökuheimili ríkisins og Unglingaheimili ríkisins. Þessi mál komu ekki fram í dagsljósið fyrr en mörgum árum eftir að ofbeldið átti sér stað, rétt eins og óteljandi mál metoo–bylgjunnar, en á árinu 2022 verðum við að hafa burði til að horfast í augu við hætturnar sem eru beint fyrir framan nefið á okkur – og bregðast við þeim. Tímarnir hafa breyst Núverandi leikskólakerfi var þróað með jafnrétti kynjanna og mikilvægi vinnumarkaðarins að leiðarljósi þegar þekking á þörfum ungbarna var mun takmarkaðri en hún er í dag. Aukin vitund foreldra um tengslaþörf barna hefur haft áhrif á viðhorf þeirra til foreldrahlutverksins og þeirra úrræða sem ungum börnum bjóðast. Þetta sást skýrt í umræðunni um lengingu fæðingarorlofsins. Þá hafa samtökin Fyrstu fimm ítrekað bent á að foreldrar vilji eiga meiri hlutdeild í lífi barna sinna en venja hefur verið til undanfarna áratugi. Það er ekki vegna þess að þeir haldi að umönnun smábarna sé kósý innivinna heldur vita þeir að fyrstu æviárin kemst enginn með tærnar þar sem foreldrar hafa hælana. Ef sveitarstjórnir ætla að móta ábyrga stefnu í málefnum ungra barna og svara kalli foreldra verða þær að kynna sér rannsóknir á mikilvægi fyrstu áranna, skaðlegum áhrifum streitu á ung börn og nauðsyn þess að þeir sem annast börn í fjarveru foreldranna hafi þekkingu og getu til að bregðast við margbreytilegum þörfum þeirra á viðeigandi hátt. Það eru engir ódýrir kostir í boði Á meðan við bíðum eftir því að fæðingarorlofið verði lengt í tvö ár þarf að virkja hugmyndaflugið og finna barn- og fjölskylduvænar lausnir. Slíkt verkefni er ekki á færi sveitarfélaganna einna heldur þarf hugarfarsbreytingu og samvinnu margra aðila. Við þurfum að leggja sérstaka alúð við foreldra sem líður illa eða standa höllum fæti. Vissulega kostar það samfélagið peninga og fyrirhöfn að breyta kerfinu og setja þarfir barna og traust tengsl við fullorðna framar í forgangsröðina en það er líka rándýrt að horfa ekki á heildarmyndina. Hagfræðingar hafa fyrir löngu sýnt fram á að þegar allt er talið skili þeir fjármunir mestum arði til samfélagsins sem varið er í að styrkja fjölskyldur ungra barna. Eftir sem áður þurfum við góða leikskóla fyrir börn eldri en tveggja ára, og einnig yngri börn ef foreldrar þurfa þess með, en við verðum að tryggja öryggi barnanna og gæði starfseminnar. Það gerum við með því að vanda val á fólkinu sem vinnur þar, halda álagi á því og börnunum innan marka og greiða laun í samræmi við ábyrgð. Höfundur er sálgreinir. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Leikskólar Börn og uppeldi Vöggustofur í Reykjavík Mest lesið Ár vondra vinnubragða í Stúdentaráði HÍ Katla Ólafsdóttir,Mathias Bragi Ölvisson Skoðun Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun Mannúð og hugrekki - gegn stríðsglæpum og þjóðarmorði Ólafur Ingólfsson Skoðun Myllan sem mala átti gull Andrés Kristjánsson Skoðun Sjö mýtur um loftslagsbreytingar Kristinn Már Hilmarsson,Elva Rakel Jónsdóttir Skoðun Rösk og reiðubúin fyrir landsbyggðina Hópur Röskvuliða Skoðun Pírati pissar í skóinn sinn Helgi Áss Grétarsson Skoðun Fáum presta aftur inn í skólana Rósa Guðbjartsdóttir Skoðun Icelandic Learning is a Gendered Health Issue Logan Lee Sigurðsson Skoðun Vanhæfur Sjálfstæðisflokkur Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ár vondra vinnubragða í Stúdentaráði HÍ Katla Ólafsdóttir,Mathias Bragi Ölvisson skrifar Skoðun Mannúð og hugrekki - gegn stríðsglæpum og þjóðarmorði Ólafur Ingólfsson skrifar Skoðun Framtíð menntunar – byggjum á trausti, ekki tortryggni Helga Kristín Kolbeins skrifar Skoðun Fé án hirðis Þorvaldur Lúðvík Sigurjónsson skrifar Skoðun Gæludýr geta dimmu í dagsljós breytt Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Myllan sem mala átti gull Andrés Kristjánsson skrifar Skoðun Sjö mýtur um loftslagsbreytingar Kristinn Már Hilmarsson,Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Pírati pissar í skóinn sinn Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Fáum presta aftur inn í skólana Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Rösk og reiðubúin fyrir landsbyggðina Hópur Röskvuliða skrifar Skoðun Icelandic Learning is a Gendered Health Issue Logan Lee Sigurðsson skrifar Skoðun Goðsögnin um UFS-sjóði sem róttækar „woke"- fjárfestingar Már Wolfgang Mixa skrifar Skoðun Framtíð Öskjuhlíðar Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Vanhæfur Sjálfstæðisflokkur Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Mælt fyrir miklum kjarabótum öryrkja og aldraðra Inga Sæland skrifar Skoðun Mannréttindabrot og stríðsglæpir Rússa í Úkraínu Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson skrifar Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum skrifar Skoðun Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík: Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Getur Sturlunga snúið aftur? Leifur B. Dagfinnsson skrifar Skoðun Vaka stendur með Menntavísindasviði í verki Gunnar Ásgrímsson skrifar Skoðun Vorbókaleysingar Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Er þetta í alvöru umdeild skoðun fámenns hóps? Snorri Másson skrifar Skoðun Liðveisla fyrir öll Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir skrifar Skoðun Að standa við stóru orðin Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir skrifar Sjá meira
Þegar ég les „gleðifréttir” um væntanlega fjölgun leikskólaplássa fyrir ungbörn veit ég ekki hvort ég á að hlæja eða gráta. Mér er kunnugt um óbrúaða bilið á milli fæðingarorlofs og leikskóla. Ég veit líka að í sveitarstjórnum starfar vel meinandi fólk. Vandinn er úr sér gengin hugmyndafræði og vonlausar forsendur. Börnin eru of mörg og of þurfandi miðað við fjármagnið sem ætlað er í málaflokkinn, faglærðu starfsfólki heldur áfram að fækka og það fást heldur ekki nægilega margir ófaglærðir til starfa. Fyrirheit um fjölgun plássa kunna að hljóma vel en hvaða fyrirbæri er leikskóli án starfsfólks? Við erum samdauna vandanum Til að redda málum kom upp sú hugmynd að borga þreyttu og illa launuðu starfsfólki leikskólanna 75 þúsund kall fyrir að fá einhvern, já bara einhvern, til að vinna með sér. Í að minnsta kosti þrjá mánuði. Til allrar hamingju var hætt við þau áform en það eitt að þau skyldu verða meira en hugmynd á „viðrunarfundi“ hringir háværum viðvörunarbjöllum. Því miður er bjölluhljómurinn frá leikskólum orðinn svo kunnuglegur að hann er eins og hvert annað suð í eyrunum sem drukknar í neyðarópum Landspítalans. Þess vegna kippum við okkur ekki upp við króníska undirmönnun á leikskólum. Hún er löngu orðin varanleg. Við erum líka búin að sætta okkur við að leikskólar séu að langstærstum hluta mannaðir af starfsfólki með takmarkaða menntun, reynslu eða skilning á þörfum barna. Til að bæta gráu ofan á svart komu nýlega upp mál sem vöktu undarlega lítil viðbrögð þar sem starfsfólk leikskóla var grunað um ofbeldi gegn börnum. Ofbeldi á leikskólum þarf ekki að koma neinum á óvart og það hvarflar ekki að mér að þessi tilteknu mál séu einsdæmi. Þegar við setjum óburðugt og óánægt fólk í krefjandi aðstæður með vald yfir ungum börnum bjóðum við heim hættu á vanrækslu og ofbeldi. Þetta sýnir reynslan til dæmis frá Breiðuvík, Hjalteyri, Vöggustofu Reykjavíkurborgar, Kópavogshæli, Arnarholti, Silungapolli, Bjargi, Jaðri, Reykjahlíð, Heyrnleysingjaskólanum, Kumbaravogi, Landakotsskóla, Smáratúni, Torfastöðum, Upptökuheimili ríkisins og Unglingaheimili ríkisins. Þessi mál komu ekki fram í dagsljósið fyrr en mörgum árum eftir að ofbeldið átti sér stað, rétt eins og óteljandi mál metoo–bylgjunnar, en á árinu 2022 verðum við að hafa burði til að horfast í augu við hætturnar sem eru beint fyrir framan nefið á okkur – og bregðast við þeim. Tímarnir hafa breyst Núverandi leikskólakerfi var þróað með jafnrétti kynjanna og mikilvægi vinnumarkaðarins að leiðarljósi þegar þekking á þörfum ungbarna var mun takmarkaðri en hún er í dag. Aukin vitund foreldra um tengslaþörf barna hefur haft áhrif á viðhorf þeirra til foreldrahlutverksins og þeirra úrræða sem ungum börnum bjóðast. Þetta sást skýrt í umræðunni um lengingu fæðingarorlofsins. Þá hafa samtökin Fyrstu fimm ítrekað bent á að foreldrar vilji eiga meiri hlutdeild í lífi barna sinna en venja hefur verið til undanfarna áratugi. Það er ekki vegna þess að þeir haldi að umönnun smábarna sé kósý innivinna heldur vita þeir að fyrstu æviárin kemst enginn með tærnar þar sem foreldrar hafa hælana. Ef sveitarstjórnir ætla að móta ábyrga stefnu í málefnum ungra barna og svara kalli foreldra verða þær að kynna sér rannsóknir á mikilvægi fyrstu áranna, skaðlegum áhrifum streitu á ung börn og nauðsyn þess að þeir sem annast börn í fjarveru foreldranna hafi þekkingu og getu til að bregðast við margbreytilegum þörfum þeirra á viðeigandi hátt. Það eru engir ódýrir kostir í boði Á meðan við bíðum eftir því að fæðingarorlofið verði lengt í tvö ár þarf að virkja hugmyndaflugið og finna barn- og fjölskylduvænar lausnir. Slíkt verkefni er ekki á færi sveitarfélaganna einna heldur þarf hugarfarsbreytingu og samvinnu margra aðila. Við þurfum að leggja sérstaka alúð við foreldra sem líður illa eða standa höllum fæti. Vissulega kostar það samfélagið peninga og fyrirhöfn að breyta kerfinu og setja þarfir barna og traust tengsl við fullorðna framar í forgangsröðina en það er líka rándýrt að horfa ekki á heildarmyndina. Hagfræðingar hafa fyrir löngu sýnt fram á að þegar allt er talið skili þeir fjármunir mestum arði til samfélagsins sem varið er í að styrkja fjölskyldur ungra barna. Eftir sem áður þurfum við góða leikskóla fyrir börn eldri en tveggja ára, og einnig yngri börn ef foreldrar þurfa þess með, en við verðum að tryggja öryggi barnanna og gæði starfseminnar. Það gerum við með því að vanda val á fólkinu sem vinnur þar, halda álagi á því og börnunum innan marka og greiða laun í samræmi við ábyrgð. Höfundur er sálgreinir.
Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun
Skoðun Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson skrifar
Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum skrifar
Skoðun Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík: Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir skrifar
Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen skrifar
Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir skrifar
Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun