Um 700 kindur á bænum Bergsstöðum í Miðfirði í Húnaþingi vestra voru aflífaðar í síðustu viku eftir að riða greindist á bænum og í gær kom í ljós að riða hafi greinst á nágrannabænum Syðri-Urriðaá. Þar þarf sömuleiðis að aflífa öllum kindum, um 720 talsins.
„Við erum auðvitað bara öll harmi slegin yfir þessum atburðum og hugur okkar er fyrst og síðast hjá bændunum sem eru að verða fyrir þessu áfalli,“ segir Unnur Valborg Hilmarsdóttir, sveitarstjóri Húnaþings vestra. „Það er mjög mikil vinna sem er fram undan og í mörgum tilfellum bara áratugastarf sem er að fara í súginn.”
Ekki er hægt að aflífa féð af seinni bænum að svo stöddu þar sem ekki er hægt að farga vegna bilunar í sorpeyðingarstöðinni Kölku á Suðurnesjum. Aðrar leiðir til förgunar, svo sem urðun, eru til skoðunar í samtali við Umhverfisstofnun.
„Sú vinna er bara í gangi og við leggjum allt kapp á að hún gangi hratt og eins vel og hægt er miðað við þessar aðstæður. Svo verður íbúafundur á þriðjudagskvöld á hótel Laugarbakka þar sem verða flutt erindi frá aðilum sem hafa eitthvað með þessi mál að gera,“ segir Unnur en meðal annars verður sálfræðingur með erindi.
Ólíkt öðrum tilfellum síðustu ár
Þetta er ekki í fyrsta sinn sem riða kemur upp í sveitarfélaginu en árin 2001 til 2021 kom sjúkdómurinn upp á sjö bæjum í tveimur hólfum í Húnaþingi vestra, en í tveimur tilfellum var um að ræða mögulega endur-uppkomu frá því fyrir aldamót.
„Það sem er ólíkt í þessu tilfelli samanborið við önnur sem hafa komið upp í sveitarfélaginu undanfarin ár er að þetta hólf, Miðfjarðarhólf, var talið hreint fyrir riðu. Þannig það kannski gerir skellinn meiri en ella, þó þetta sé auðvitað alltaf mikið áfall,“ segir hún.
„Þessir bændur sem að fyrir þessu verða eiga fyrir höndum stórt verkefni sem mun taka mjög langan tíma. En þetta er líka mikið efnahagslegt högg því að þetta eru tvö mjög stór bú og svo er náttúrulega ekkert vitað hvað verður um framhaldið, það mun líka hafa áhrif til lengri tíma fyrir samfélagið hér,“ segir hún enn fremur.
Riðuvörnum mögulega ábótavant
Riða er langvinnur og ólæknandi smitsjúkdómur í sauðfé en sjúkdómurinn veldur svampkenndum hrörnunarskemmdum í heila og mænu.
Það getur tekið tíma fyrir einkenni riðu að koma fram en þegar einkennin koma fram geta veikindin leitt til dauða á örfáum vikum. Eitt einkenni riðu er titringur en dæmi um slíkt má sjá á myndskeiðum frá Matvælastofnun.
Gunnar Þorgeirsson, formaður Bændasamtakanna, segir mál bændanna hið sorglegasta en það sé nokkuð sláandi að riða hafi greinst í Miðfirði. Skoða þurfi betur í framhaldinu skilgreiningar á varnarhólfum í sauðfjárrækt og hvernig viðhald á varnargirðingum er háttað.
„Það alla vega vekur mann verulega til umhugsunar hvernig riðusmit berst í þetta hólf sem að hefur ekki greinst riða í áratugi, þá verður maður dálítið hugsi um hvaðan þetta kemur,“ segir Gunnar um málið.
Mögulegt er að riða muni greinast víðar.
„Þetta eru náttúrulega öflug sauðfjárræktarbú, bæði tvö þarna í Miðfirðinum, og það hefur verið eftirsótt að fá hrúta frá þeim til undaneldis til þess að gera betur á öðrum bæjum. Þá veltir maður fyrir sér hvort þetta sé komið víðar og maður eiginlega bara krossar putta að svo sé ekki,“ segir Gunnar.
Langtímaverkefnið að leita að verndandi arfgerðinni
Til lengri tíma litið hafi þau miklar væntingar til verndandi arfgerðarinnar ARR sem fannst árið 2022 í hrútnum Gimsteini frá Þernunesi og frænkum hans. Best væri að taka sýni úr á bilinu 20 til 30 þúsund lömbum sem fæðast í vor til að kanna hvort þau beri genið.
„Það er svona okkar æðsti draumur en ég held að í framhaldi af þessu þurfum við að taka samtalið við ráðuneytið um það hvort við getum ekki farið í þetta verkefni þannig við sjáum árangurinn af því sem að er þó búið að gera,“ segir Gunnar. „Ef við finnum arfgerð sem að leiðir það af sér að sauðfé fái ekki þessa viðbjóðslegu pest þá er kannski hluti af verkefninu alla vega að þokast áfram.“
Þessu fylgi þó töluverður kostnaður og viðbúið að það taki langan tíma. Kári Stefánsson, forstjóri Íslenskrar erfðagreiningar, greindi frá því í viðtali við RÚV í dag að þau væru með til skoðunar, að beiðni ráðherra, að setja upp sérstaka rannsóknarstofu til að greina sýni úr öllu íslensku sauðfé og leita að arfgerðinni.
Að mati Gunnars þarf að leita lausna, bæði til lengri og skemmri tíma. „Númer eitt er náttúrulega hvernig lögum við þessi varnarhólf og númer tvö er hvernig dreifum við þessu arfgeni sem víðast þannig að við náum árangri,“ segir hann.
