„Reglu­gerðin tekur gildi hvort sem menn hafa þetta hug­rekki eða ekki“

Verðlaunin voru afhent í síðustu viku, en það sem stendur hvað hæst í árangri Steypustöðvarinnar er sérstakt framtak við rafvæðingu bílaflotans, sem nú samanstendur af sex rafmagnssteypubílum, einum rafmagnsdráttarbíl og tveimur hybridsteypudælum.

En Jónína segir fleiri þurfa að hoppa á vagninn.

„Það vantar gífurlega mikla vitundavakningu í hönnunarhópinn því þar eru enn allt of margir sem segja bara: Ja svona hefur þetta bara alltaf verið gert og virkað,” segir Jónína.

Fljótlega munu aðilar þó ekki hafa neitt um það að segja hvort þeir kjósi sjálfir að fara í umhverfisvænar breytingar eða ekki.

„Það er einfaldlega að taka í gildi reglugerð sem mun knúa menn til að breyta. Það sem við höfum verið að gera, er að undirbúa okkur undir þær breytingar sem framundan eru.“

Danir setja markið hátt

Reglugerðin sem Jónína vísar til tekur gildi 1.september 2025 og því er ekki langur tími til stefnu. Jónína segir Norðurlöndin ýmiss vel á veg kominn.

„Til dæmis Danir því þeir settu kolefnisþak á sínar byggingar. Þakið er orðið mjög lágt, hratt, sem vissulega er íþyngjandi fyrir byggingaraðila. En stjórnvöld setja markið hátt þar utan.“

Það sem kolefnisþak þýðir er að hver bygging er hönnuð og byggð innan ákveðins ramma leyfilegrar kolefnislosunar.

Í tilfelli Steypustöðvarinnar, er sementið í steypunni það sem skapar hæsta kolefnissporið.

„Kolefnispor í steypunni er þannig að hann er meira og minna samankomin af sementinu sem þó er ekki nema 10% af rúmmáli steypunnar.“

En hversu marktækt er það þá að horfa á rafvæðingu bílaflotans sem frábæran árangur, ef það er steypan sjálf sem hefur hæsta kolefnissporið?

„Jú við höfum heyrt þessar efasemdarraddir og það er allt í góðu. En kolefnisspor byggingariðnaðarins ræðst af mörgum þáttum. Rafvæðing flotans skilaði til dæmis strax kolefnissparnaði. Sementið er framleitt erlendis og þar hafa framleiðendur þegar hafið innleiðingu á umhverfisvænna efni,“ svarar Jónína og bætir við:

„En Steypustöðin hefur gengið skrefinu lengra og dregið úr sementsnotkun með því að blanda íaukum við steypuna, sem dregur úr þörfinni á sementi.“

Sumir ranghvolfa augunum…

Jónína byrjaði á því að læra innanhússarkitektúr.

„En verandi ágætis raungreinanörd ákvað ég að fara í umhverfis- og byggingaverkfræðina sem ég gerði í Háskóla Íslands.”

Síðar fór hún í meistaranám til Kaupmannahafnar og þar jókst áhuginn á sjálfbærni og umhverfismálunum.

„Ég starfaði síðan við samgöngu- og skipulagsmál hjá Verkfræðistofu VSB í Hafnarfirði og tók síðar réttindi sem BREEAM matsmaður,” segir Jónína og vísar þar til ferlis sem þarf til að byggingar fái umhverfisvottun.

Starfið hjá Steypustöðinni varð síðan til í kjölfar stefnumótunar sem fyrirtækið fór í, þar sem sjálfbærni var sett á oddinn.

Jú, jú, ég sé alveg stundum að fólk er að ranghvolfa augunum þegar ég segi hvað ég geri eða jafnvel mætir á kynningu hjá mér en er ekki sammála neinu sem ég segi,” 

svarar Jónína og brosir; Aðspurð um þá þreytu eða bakslag sem nú er talað um að sé uppi í vegferð umhverfismála og fyrirtækjareksturs.

„En við höfum náð að vinna statt og stöðugt að þessu markvisst hjá Steypustöðinni einfaldlega vegna þess að í gildunum okkar, er sjálfbærnin fyrsta atriðið og hér eru stjórnendur því mjög meðvitaðir og miklir þátttakendur í vegferðinni.”

Jónína bendir líka á að sjálfbærnin feli svo margt í sér.

„Tökum til dæmis þennan áfanga okkar að rafvæða bílaflotann. Hluti af sjálfbærni felst í að horfa til þess hvernig okkar fólki líður, sem við gerum líka þegar við horfum til rafvæðingu bílanna. Þar sem til dæmis hávaðamengunin er mun minni fyrir okkar starfsfólk miðað við díselknúna bíla.”

Lífsferilsgreiningar

Það sem Jónína segir munu fylgja nýrri reglugerð eru svokallaðar lífsferilsgreiningar.

„Lífsferilsgreining er útreikningar á því hvað hver vara sem framleidd er, er að skilja eftir sig í umhverfisáhrifum frá upphafi framleiðslu og þar til hlutverki hennar lýkur,“ segir Jónína og bætir við:

„Í nýrri útgáfu fyrir Svansvottun í byggingageiranum mun því allt teljast til, þar á meðal flutningur á hráefni til og frá byggingareit.“

Sem þar með setur hlutina í samhengi við til dæmis rafvæðingu bílaflota Steypustöðvarinnar. Því til að setja þann áfanga í tölulegt samhengi má nefna að frá því að fyrsti rafmagnssteypubíllinn var keyptur í maí 2023, hefur kolefnissparnaðurinn numið um 300.000 kíló eða það samsvarar um 92.000 lítrum á dísilsparnaði.

„Sem segir okkur líka að bílarnir munu borga sig upp á fimm árum því við erum að spara það mikið í olíukaupum.”

Hvað varðar sementið sjálft, er sú vinna í gangi á rannsóknarstofu Steypustöðvarinnar að þróa umhverfisvæna steypu og segir Jónína því margt í gangi og enn meira framundan.

En hver telur þú vera skýringuna á því að ykkur hefur tekist að halda þessari vinnu í forgrunni, þrátt fyrir að bakslag sé að finnast víða í atvinnulífinu?

„Hjá okkur tókst það vel með því að vinna í allsherjar stefnumótun þar sem sjálfbærnin var sett á oddinn og til að mynda mitt stöðugildi búið til í kjölfarið á því. Að stjórnendur séu með ástríðu fyrir verkefninu tel ég samt skipta miklu máli en að okkar mati er sjálfbærnin einfaldlega eina leiðin til að halda áfram að vera leiðandi á markaði,” segir Jónína og bætir við:

Það kallar á ákveðið hugrekki að breyta. En reglugerðin tekur gildi hvort sem menn hafa þetta hugrekki eða ekki. 

Á endanum munu aðilar því einfaldlega hellast úr lestinni, nema þeir taki ákvörðun um að hoppa á vagninn líka. Því það er það sem þarf.”

Í dag heldur Festa, miðstöð um sjálfbærni, í fyrsta sinn fyrir viðburði sem aðeins er ætlaður stjórnarfólki og framkvæmdastjórnum aðildarfélaga. Sjá nánar í viðtali Atvinnulífsins í síðustu viku.