Ýmis­legt sem ber að varast á til­boðs­dögum: „Hægt að gera góð kaup en ekki eru öll kaup góð“

Svartur föstudagur nýtur sífellt meiri vinsælda með hverju árinu sem líður en verslanir keppast við að bjóða upp á ýmis konar tilboð í tilefni dagsins, og teygja jafnvel tilboð yfir nokkra daga. Mikilvægt er þó að neytendur séu vakandi.

„Það er ýmislegt sem við þurfum að huga að. Til dæmis þurfum við að huga að því að afsláttarhlutfallið er ekkert endilega það sem við þurfum að líta eingöngu til, heldur líka verðsins í heild,“ segir Breki Karlsson, formaður Neytendastofu.

Dæmi eru þó um að einstakar verslanir hækki verð á stórum tilboðsdögum, aðeins til að geta boðið upp á hærri afslátt. Að sögn Breka komu nokkrar slíkar tilkynningar upp fyrr í mánuðinum eftir Dag einhleypra, eða Singles day.

„Langflest fyrirtæki, og verslanir, þau standa sig vel en það eru alltaf svartir sauðir þarna inni á milli og því miður fáum við alltaf tilkynningar um einhverjar verslanir sem eru að beita þessum bellibrögðum, á hverju ári.“

„Svo þurfum við líka að hugsa til þess að á þessum dögum, kaupgleðidögum sem hafa verið trommaðir upp á undanförnum árum, sem eru að hvetja okkur til að kaupa og kaupa og neyta og neyta, það hefur afleiðingar út fyrir okkur sjálf,“ segir Breki.

Hann bendir á umhverfissjónarmið í því samhengi, meðal annars þar sem fataiðnaðurinn er ábyrgur fyrir um átta prósentum af gróðurhúsalofttegundum sem hleypt er út í andrúmsloftið á hverju ári.

„Það er um að gera að neytendur séu á varðbergi og muna það að vissulega er hægt að gera góð kaup en ekki eru öll kaup góð,“ segir Breki.

Tilboðsdagar ekki endilega slæmir

Umhverfismál hafa verið í brennidepli undanfarið, nú síðast eftir loftslagsráðstefnu Sameinuðu þjóðanna, COP26, þar sem aukin neysla heimsbyggðarinnar var meðal annars til umræðu. Hópurinn Extinction Rebellion skipulögðu til að mynda mótmæli vegna dagsins við byggingar verslunarrisans Amazon í Bretlandi vegna umhverfismála.

Neysla Íslendinga var sérstaklega til umræðu á málþingi í kringum Dag einhleypra þar sem rætt var um leiðir til að vera umhverfisvænn á stórum tilboðsdögum. Rakel Garðarsdóttir, stofnandi Vakandi, segir neyslu sem slíka ekki endilega slæma.

„Þetta er ekkert alslæmt. Vöruverð á Íslandi er mjög hátt og það fagna því náttúrulega allir að geta fengið smá afslátt, og því ber að fagna, og ef maður er skipulagður þá er hægt að nýta þessa daga mjög vel. En staðreyndin er held ég sú að Íslendingar eru ekkert mjög skipulagðir og fara kannski fram úr sér á þessum dögum,“ segir Rakel.

Hún segir mikilvægt að fólk sé meðvitað um hvaðan varan komi og sleppi því að kaupa hluti einfaldlega til að kaupa. Einhvers konar hugsunarbreyting þurfi að eiga sér stað.

„Margir kaupa sér því þeir eru að leita að hamingju eða gleði eða finnst þeim vanta eitthvað og eru fastir í einhverju gömlu, að það verði enginn glaður á jólunum nema að fá einhvern hlut. Það er kannski þetta sem við megum endurskoða,“ segir Rakel.

„Oft er gaman að gefa frekar bara einhverjar upplifanir, eitthvað eins og snyrtivörur, sápur, eitthvað matarkyns, eitthvað sem maður getur neytt og nýtist frekar en enn eina styttuna upp í hillu.“